Zdzisław Mierzyński

---

Życiorys

Po ukończeniu studiów medycznych, Zdzisław Mierzyński zaczął swoją karierę jako asystent w klinice uniwersyteckiej w Warszawie. Jego doświadczenie zawodowe obejmowało również praktykę na prowincji, w tym w Zduńskiej Woli, gdzie sięgał po nowatorskie rozwiązania edukacyjne, zakładając gimnazjum. W latach 1907–1935 Mierzyński mieszkał w Łodzi, w której początkowo pełnił rolę lekarza fabrycznego, stopniowo awansując na stanowisko lekarza naczelnego w szpitalu Marii Magdaleny, mieszczącym się przy ul. Tramwajowej.

Rola Mierzyńskiego w polskiej myśli dotyczącej wolności myśli była znaczna; w latach 1925-1927 był redaktorem naczelnym „Myśli Wolnej”, pisma stworzonego przez Stowarzyszenie Wolnomyślicieli Polskich. Jego wkład w tę organizację przyczynił się do promowania idei otwartości i krytycznego myślenia w polskim społeczeństwie.

Po zakończeniu swojej kariery, Zdzisław Mierzyński zostało pochowany na cmentarzu Rakowickim w Krakowie, co świadczy o jego znaczeniu w historii regionu.

Poglądy polityczne

Poglądy polityczne Zdzisława Mierzyńskiego uległy znaczącej ewolucji, przechodząc od bardziej prawicowych do lewicowych. Na początku swojej kariery zaangażował się w działalność w ramach endecji, co było jednym z jego pierwszych kierunków politycznych.

Następnie zaangażował się w prace Ligi Państwowości Polskiej, co pokazuje jego rozwijającą się ideologię polityczną. W swojej dalszej drodze Mierzyński dołączył do Polskiej Partii Socjalistycznej (PPS), co stanowiło istotny krok w kierunku lewicowych przekonań. Ostatecznie znalazł się wśród członków Niezależnej Socjalistycznej Partii Pracy, co podkreśla jego pełne przejście do lewicowych wartości.

Działalność społeczna

Mierzyński był osobą o wyjątkowym zaangażowaniu w działalność społeczną, co uwidacznia się w jego pracy w wielu organizacjach. Jego aktywność obejmowała Stowarzyszenie Zawodowe Robotników Przemysłu Włóknistego „Jedność”, Polskie Towarzystwo Krajoznawcze oraz Towarzystwo Oświatowe „Wiedza”. Co więcej, wchodził w skład Towarzystwa Zwolenników Rozwoju Fizycznego, Towarzystwa Krzewienia Oświaty oraz Uniwersytetu Powszechnego, który działał pod jego patronatem. Również był aktywnym członkiem Międzyzwiązkowej Sekcji Kulturalno-Oświatowej OKZZ, jak i Towarzystwa Uniwersytetu Robotniczego (TUR).

Jako lekarz Mierzyński zajął się problemem nierządu nieletnich, pracując w Radzie Sekcji Walki z chorobami wenerycznymi oraz w Delegacji Wydziału Zdrowotności Publicznej. Jego zaangażowanie obejmowało również działalność w Zarządzie Patronatu nad Więźniami, a także w Radzie Miejskiego Patronatu Prawnego Opieki Społecznej. Skupiał się na obronie interesów zubożałych lokatorów w Towarzystwie „Lokator”, które współzałożył i przez wiele lat pełnił funkcję prezesa.

W szerszym kontekście jego aktywności, Mierzyński działał również w Centralnym Związku Lokatorów w Polsce oraz Delegacji Mieszkaniowej przy Urzędzie Mieszkaniowym w Łodzi. Pełniąc rolę przewodniczącego Inspekcji Mieszkaniowej oraz jako członek Komitetu Rozbudowy Miasta, przyczynił się do rozwoju lokalnych inicjatyw. Obok tego, był także członkiem Rady Trzeciego Łódzkiego Towarzystwa Pożyczkowo-Oszczędnościowego.

Mierzyński zdobył uznanie jako współorganizator Komitetu Wierzycieli Banku Polskich Kupców i Przemysłowców Chrześcijan, który miał na celu ratowanie banku przed upadłością oraz zapewnienie bezpieczeństwa wkładów drobnych ciułaczy i przedstawicieli łódzkiego drobnomieszczaństwa. W dodatku, prowadził wykłady na temat różnych dziedzin, takich jak medycyna, geografia, historia, filozofia czy polityka. Jego program wykładów obejmował m.in.: „Odżywianie”, „O osiedleniu ludności polskiej”, „O znaczeniu nazw miejscowych”, „Mikołaj Kopernik jako rewolucjonista”, „Faszyzm jako objaw nawrotu do pierwotnych form myślenia”, oraz „Karol Marks jako bojownik ateizmu”.

Warto podkreślić, że w 1935 roku, opuszczając Łódź, Mierzyński ofiarował miastu swój osobisty księgozbiór, który stanowił cenny zasób wiedzy. Miejska Biblioteka Publiczna zyskała książki dotyczące historii Polski, literatury oraz filozofii, a popularnonaukowe oraz beletrystyczne tytuły przekazano do Miejskiej Wypożyczalni Książek dla Dorosłych na Chojnach. Dodatkowo, 205 tomów znalazło się w posiadaniu społecznych instytucji kulturalno-oświatowych. W uznaniu jego hojne gestu, zarząd miejski złożył Mierzyńskiemu publiczne podziękowanie za ten dar.

Działalność wolnomyślicielska

Zdzisław Mierzyński, postać znacząca w polskim ruchu wolnomyślicielskim, wyróżniał się szczególnie w okresie międzywojennym. Jako działacz, stał na czołowej pozycji w łódzkiej organizacji tego ruchu oraz uczestniczył w pracach Zarządu Głównego Stowarzyszenia Wolnomyślicieli Polskich, które zostało założone w 1921 roku. W ramach tego stowarzyszenia piastował funkcję prezesa łódzkiego koła.

W 1927 roku, Mierzyński był jednym z wielu działaczy, którzy niepokojeni wzrastającym wpływem komunistycznym w SWP, postanowili opuścić tę organizację z uwagi na jej nadmierne zaangażowanie w politykę. Zaledwie rok później, administracja podjęła decyzję o rozwiązaniu SWP, oskarżając ją o działalność antypaństwową.

W 1928 roku, grupa liberalno-inteligenckiej frakcji na czołowych liderów, takich jak prof. Romuald Minkiewicz, prof. Jan Baudouin de Courtenay, ppłk. Joachim Sołtys, oraz prof. dr. Zygmunt Radliński, podjęli inicjatywę powołania do życia nowej organizacji – Polskiego Związku Myśli Wolnej. W tym samym czasie Mierzyński, w towarzystwie Józefa Rutkowskiego i Stanisława Konki, zarejestrował nowe koło w Łodzi, obejmując stanowisko prezesa. Od 1931 roku, znajdował się także w Zarządzie Głównego PZMW.

W 1933 roku, jako prezydent łódzkiego koła PZMW, Mierzyński znalazł się na ławie oskarżonych, oskarżony na podstawie artykułu 170 kodeksu karnego za „rozpowszechnianie fałszywych wiadomości mogących wywołać niepokój publiczny”. Sprawa dotyczyła wywieszania plakatów w porozumieniu z starostwem, które zachęcały do występowania z gmin wyznaniowych, w tym z katolickiego Kościoła. Plakat przedstawiał sytuację, w której armia Watykanu rzekomo najeżdża niepodległe terytoria Polski. Osobisty protest w tej sprawie złożył biskup łódzki Wincenty Tymieniecki, co doprowadziło do administracyjnego usunięcia plakatów. Sąd jednak zdecydował, że działanie Mierzyńskiego nie nosi znamion przestępstwa, co skutkowało jego uniewinnieniem.

Twórczość publicystyczna

Był osobą o szerokich zainteresowaniach i wszechstronnych talentach. Jego dorobek obejmuje publikacje dotyczące medycyny, historii, krytyki religijnej oraz etyki. Stworzył wiele artykułów prasowych i jednodniówek, które cieszyły się uznaniem.

W 1925 roku przyjął obowiązki redaktora naczelnego „Myśli Wolnej”, która była organem prasowym Socjalistycznej Partii Wolnomyślicielskiej. W tym czasopiśmie zamieszczał także swoje teksty, w tym istotny artykuł pod tytułem „Znaczenie ruchu wolnomyślicielskiego dla warstw pracujących”, opublikowany w numerze 5 w 1925 roku.

Mierzyński przyczynił się do popularyzacji postaci Franciszka Ferrery, hiszpańskiego wolnomyśliciela i jednego z pierwszych działaczy świeckiego szkolnictwa powszechnego, który został stracony w 1909 roku. W 1937 roku wydał dzieło krytykujące postawę katolickiej hierarchii kościelnej w okresie rozbiorów. Książka nosiła tytuł „Wybrane żywoty książąt kościoła polskiego w okresie rozbiorowym” i była wznowiona po II wojnie światowej.

Jednak najbardziej rozpoznawalnym dziełem Mierzyńskiego pozostaje rozprawa „Jak człowiek stworzył Boga”, która została opublikowana w 1931 roku i wielokrotnie wznawiana po wojnie. Autor w tej pracy przedstawił ewolucję przekonań religijnych, przechodząc od najwcześniejszych wierzeń do czasów współczesnych, a także wyraził swoje ateistyczne poglądy. Pierwsze wydanie tej książki zostało jednak skonfiskowane, a sam autor trafił przed oblicze sądu oskarżony o bluźnierstwo.

Latem 1932 roku Mierzyński został skazany przez Sąd Okręgowy w Łodzi na sześć miesięcy pozbawienia wolności. Prokurator uznał jednak ten wyrok za zbyt łagodny i złożył apelację. Po pewnym czasie sprawa została umorzona w wyniku amnestii, ale Sąd Apelacyjny, mimo to, rozpatrzył apelację 13 grudnia 1932 roku, zatwierdzając wcześniejszy wyrok. Ostatecznie złożenie skargi kasacyjnej uchroniło Mierzyńskiego przed odbyciem kary więzienia.

Publikacje książkowe

Oto wybór publikacji książkowych Zdzisława Mierzyńskiego, które przyczyniają się do jego dorobku literackiego oraz naukowego. Wiele z nich dotyka istotnych tematów związanych z polityką, filozofią oraz historią.

• Jak się zachować podczas cholery, 1908,
• Na rozdrożu: bierność lub czyn? (jako Ziemowit Krzesz), Łódź: Wydawnictwo Ligi Państwowości Polskiej, 1915,
• Ojców: uzdrowisko klimatyczne leśno-górskie, Ojców: nakładem Uzdrowiska Klimatycznego, 1895,
• Książę Józef: w stuletnią rocznicę bitwy pod Lipskiem, Dodatek do „Nowej Gazety Łódzkiej”, 1913,
• Generał Jan Henryk Dąbrowski: w stuletnią rocznicę zgonu, Łódź: Komitet Obchodowy, 1918,
• Franciszek Ferrer – męczennik Wolnej Myśli, twórca współczesnej Szkoły Świeckiej, Łódź: Łódzkie Koło Stowarzyszenia Wolnomyślicieli Polskich, 1924,
• Odżywianie się robotników łódzkich, Łódź, 1926,
• Jak człowiek stworzył boga, Łódź 1931; Łódź 1949; Warszawa 1955; Warszawa 1956,
• Święty Alfons de Liguori i jego teologja moralna, Warszawa: „Wolność”, 1936,
• Wybrane żywoty książąt kościoła polskiego w okresie rozbiorowym, Warszawa: Nakładem autora 1937; Warszawa: Spółdzielnia Wydawnicza „Słowo”, 1949.

Prace te ukazują nie tylko zainteresowania autora, ale również jego zaangażowanie w ważne kwestie społeczne oraz historyczne, co czyni je wartościowym źródłem wiedzy na temat epoki, w której żył i tworzył.

Tłumaczenia

W zbiorze twórczości Zdzisława Mierzyńskiego można znaleźć znaczące tłumaczenia, które miały wpływ na rozwój badań w dziedzinie religii i wiary. Jednym z takich tłumaczeń jest:

• Henryk Cunow, Pochodzenie religii i wiary w Boga, Nakładem księgarni „Książka” 1927, Warszawa: „Książka i Wiedza”, 1948, 1949, 1950.

---

Oceń: Zdzisław Mierzyński

---