Kościół św. Antoniego Padewskiego i klasztor franciszkanów konwentualnych w Poznaniu

---

Historia

W pierwszej połowie XVII wieku do Poznania przybyli franciszkanie, a ich sprowadzenie zawdzięczamy biskupowi Andrzejowi Szołdrskiemu. Niestety, nowi osadnicy napotkali niemałą niechęć ze strony innych zakonów, zwłaszcza bernardynów, którzy już posiadali swoją siedzibę – kościół w mieście. Mimo trudności, franciszkanie zdołali uzyskać teren w pobliżu obecnej ul. Grobla, gdzie w 1646 roku wznieśli drewnianą świątynię. Warto zauważyć, że na jej miejscu znajduje się teraz Kościół pw. Wszystkich Świętych w Poznaniu.

Niestety, w 1656 roku drewniana konstrukcja doszczętnie spłonęła. Po tym tragicznym wydarzeniu mnisi zostali przeniesieni do nieistniejącego już kościoła św. Rocha w osadzie Miasteczko, gdzie zbudowali klasztor. Jednak ich ambicje nie ustały, ponieważ wciąż dążyli do uzyskania terenu na nową świątynię w obrębie miejskich murów.

W 1668 roku, po wielu staraniach, udało im się zdobyć plac pod budowę, znajdujący się u podnóża Góry Zamkowej. W 1674 roku franciszkanie podpisali umowę z mistrzem murarskim Janem Końskim na zaprojektowanie i wykonanie nowej świątyni. Proces budowy okazał się długi i trudny, a ostateczne ukończenie prac miało miejsce dopiero w 1728 roku.

W 1832 roku, w wyniku decyzji władz pruskich, zakonnicy zostali usunięci, a kościół przekształcony w magazyn. W kolejnych latach zburzono dopiero co wybudowane skrzydła klasztoru przy ul. Sierocej i Nowej (dzisiejszej ul. Paderewskiego), a świątynia została przekazana niemieckim katolikom. Dopiero w 1921 roku franciszkanie odzyskali swoje budynki. Ważnym momentem w historii zakonu były obchody jego 700-lecia w Polsce, które zakończyły się 4 października 1937 roku.

Podczas II wojny światowej kościół służył katolikom – Niemcom. Niestety, w 1945 roku doszło do tragicznych wydarzeń, gdy w wyniku walk zawaliło się sklepienie nawy głównej, co zniszczyło część wnętrza. Odbudowa świątyni miała miejsce jako pierwsza w Poznaniu, a prace restauracyjne wnętrza prowadzono w latach 1963–1965 pod nadzorem T. Szukały i H. Kota. W ten sposób przywrócono pierwotną polichromię, która wcześniej została zamalowana.

Architektura

Świątynia znana jako kościół św. Antoniego Padewskiego charakteryzuje się formą trójnawowej bazyliki, która została wzbogacona o transept. Nawa główna budowli została przykryta pięknym sklepieniem kolebkowym, w które wkomponowano lunety, zaś nawy boczne zdobią sklepienia krzyżowe. Wnętrze kościoła zachwyca bogactwem zdobień stiukowych oraz malowidłami, które powstały w latach 1702-1735 dzięki pracy czeskiego franciszkanina, Adama Swacha. Jego brat, Antoni Swach, zasłynął jako twórca ołtarza głównego oraz ołtarza w kaplicy Matki Boskiej Cudy Wielmożnej Pani Poznania, a także bogato zdobionych dębowych stall.

W centralnej części dolnej kondygnacji ołtarza głównego, którego architektoniczne detale są zdobione złoceniami, znajduje się obraz przedstawiający Widzenie św. Antoniego. Po jego bokach umieszczono rzeźby św. Augustyna oraz św. Franciszka z Asyżu, które podkreślają religijny charakter tego miejsca. W Kaplicy Najświętszej Marii Panny umieszczono obraz Matki Boskiej w Cudy Słynącej, będący repliką dzieła z kościoła na Zdzieżu koło Borku Wielkopolskiego. Obraz ten, namalowany w 1666 roku przez Marcina ze Śródki, zyskał sławę cudownego dwa lata później, w 1668 roku. Ten niewielki obraz znajduje się w niezwykle ozdobnej srebrnej ramie, a ołtarz wieńczy postać Archanioła Michała w otoczeniu aniołów. Kaplicę zdobią także bogate ornamenty stiukowe, w tym rzeźby przedstawiające Jezusa i apostołów oraz freski namalowane przez braci Swachów.

Po drugiej stronie kościoła, znajduje się kaplica św. Franciszka, w której można podziwiać obrazy ukazujące zarówno św. Franciszka, jak i św. Szczepana oraz figury św. Augustyna i św. Jana Ewangelisty. Także w tej kaplicy znajdziemy bogate polichromie, które umacniają religijną atmosferę.

Wnętrze kościoła kryje w sobie także cenną kolekcję portretów z XVII i XVIII wieku, które głównie pochodzą z lokalnych warsztatów. Portrety te znajdują się na lewo od głównego wejścia, w zależności od rozmieszczenia zgodnego ze wskazówkami zegara:

• Jadwiga Rogalińska (zm. 1652),
• czternaście portretów trumiennych (ponad portretem J. Rogalińskiej),
• Katarzyna Skrzetuska (zm. 1701),
• Dorota Kołaczkowska (zm. 1719),
• Wojciech Rydzyński, kasztelan lądzki (zm. 1735) (przy nagrobku),
• Anna Rydzyńska (zm. 1736) (przy nagrobku),
• Jan Radoliński, podkomorzy wschowski (zm. 1696) (w prezbiterium),
• Jan Korzbok Łącki, kasztelan kaliski (w prezbiterium),
• ks. Ludwik Miski, gwardian w tutejszym klasztorze, profesor teologii i filozofii (zm. 1768) (w kaplicy św. Franciszka, na nagrobku),
• ks. Wojciech Zawadzki, gwardian i inicjator budowy kościoła i klasztoru (zm. 1680) (w kaplicy NMP).

Bezpośrednio obok klasztoru stoi pomnik 15. Pułku Ułanów Poznańskich, który dodaje historycznego wymiaru temu miejscu.

Nagrody i upamiętnienie

W 2011 roku zespół klasztorny znalazł swoje miejsce na rewersie dwuzłotowej monety, która została wybita przez Narodowy Bank Polski. To ważne wydarzenie podkreśla znaczenie historyczne i kulturowe tego miejsca.

W 2007 roku kościół otrzymał prestiżową nagrodę Generalnego Konserwatora Zabytków w kategorii „Zabytki sakralne”, co jest dowodem na jego wyjątkowy stan i dbałość o zachowanie wartości historycznych.

---

Oceń: Kościół św. Antoniego Padewskiego i klasztor franciszkanów konwentualnych w Poznaniu

---