Willa Józefa Kostrzewskiego w Poznaniu

---

Historia

W 1931 roku, prof. Józef Kostrzewski, prominentny polski archeolog oraz odkrywca znaczącego grodziska w Biskupinie, wzniósł dla swojej rodziny ośmiopokojowy, piętrowy dom. Ekspert ten, zafascynowany atmosferą oraz urokami alei, którą jest na tym odcinku ulica Biskupińska, wybrał tę lokalizację, przenosząc się z wynajmowanego mieszkania pod adresem ul. Mickiewicza 34. Działkę o powierzchni 3600 m² nabył za kwotę 2700 złotych od rodziny Janickich. Projekt architektoniczny willi został opracowany przez Mariana Pospieszalskiego w 1930 roku, a tytuł jego dzieła brzmiał „Dworek, własność prof. dra Józefa Kostrzewskiego”.

Obok profesora w willi zamieszkiwały jego dzieci, w tym Zbigniew oraz rodzina jego, a także Bogdan, Przemysław i Maria Jagienka. Wśród mieszkańców znajdował się również Wacław, młodszy brat profesora, oraz Helena Rembowska, powinowata żony Kostrzewskiego. Po zakończeniu II wojny światowej, w zgodzie z ówczesnymi regulacjami, profesor był zobowiązany przyjąć sublokatorów. W gronie lokatorów znaleźli się współpracownicy z Muzeum Archeologicznego, w tym Bolesław Kubiak, kierownik administracyjny muzeum oraz archeolożka Maria Berezowska-Zeylandowa, żona Andrzeja, znanego literata.

Tuż przed końcem 1939 roku, Niemcy odebrali profesorowi wszystkie jego zbiory oraz bibliotekę. Nad organizacją rabunku czuwał doktor Ernst Nickel, okupacyjny dyrektor Działu Prehistorycznego Muzeum Wielkopolskiego. Na szczęście, zbiory trzymane w piwnicach muzealnych przetrwały wojnę i nie zostały skradzione, w przeciwieństwie do wielu sprzętów znajdujących się w opuszczonej willi, które w znacznej części zostały rozkradzione przez sąsiadów. W latach 1939–1945 budynek pełnił funkcję leśniczówki.

Dnia 3 marca 1945 roku, Kostrzewski powrócił do zajętej przez innych mieszkańców willi, ponownie urządzając wnętrza meblami pozyskanymi z Rejonowego Urzędu Likwidacyjnego, po nieznanym volksdeutschu z Podolan. Krótko po przybyciu, współdzielił przestrzeń z radzieckimi żołnierzami, jednak wkrótce wynajął część willi Caritasowi na dom dla samotnych matek i duszpasterstwu akademickiemu. Sam profesor tymczasowo mieszkał w oficynie PTPN przy ul. Mielżyńskiego, a po kilku latach powrócił do własnego obiektu.

27 kwietnia, do profesora w Muzeum Archeologicznym, przybył osobiście Piotr Zaremba, członek miejskiego zarządu, informując o nadaniu nazwiska Biskupińska ulicy, przy której znajdowała się willa, w uznaniu odkryć Kostrzewskiego.

W latach powojennych, na narożniku ulicy Biskupińskiej oraz Beskidzkiej, wdowa po Kostrzewskim postawiła drewniany krzyż w akcie dziękczynienia za przetrwanie mimo tragicznych wydarzeń II wojny światowej, które dotknęły jej rodzinę (syn Przemysław zginął w 1941 roku w KL Auschwitz).

Niedziela, 19 października 1969 roku, była dniem, w którym profesor zmarł w willi w trakcie popołudniowej drzemki. Obecnie, budynek stanowi siedzibę zakładu Inter-Stolan. Właściciel, Władysław Wąsowicz, dba o zachowanie oraz zabezpieczenie dokumentacji związanej z budowlą, a także przeprowadził gruntowną renowację willi, dbając o zachowanie jej historycznego charakteru.

Architektura

Willa Józefa Kostrzewskiego wyróżnia się jako doskonały przykład architektury klasycyzującej, charakteryzująca się symetrią i szczegółami nawiązującymi do antycznych porządków. Powstała w okresie działalności architekta Pospieszalskiego w latach 1910–1939, a jej projekt odzwierciedla ówczesne trendy budowlane.

Budowla ma formę horyzontalną, została wzniesiona na prostokątnym planie i przykryta czterospadowym dachem. Z architektonicznego punktu widzenia, choć według pierwotnych zamysłów planowane były dwa boczne skrzydła, z których jedno miało pełnić funkcję oranżerii, a drugie – biblioteką naukową profesora, z powodów finansowych nigdy ich nie zrealizowano.

Obecny wygląd willi przypomina o tych zamysłach dzięki zamurowanym, łukowatym przejściom, które znajdują się po obu stronach budynku i stanowią pozostałość po pierwotnym projekcie. Architektura willi jest zatem nie tylko dziełem sztuki, ale również dokumentem epoki, odzwierciedlającym jego nieosiągnięte cele.

Znaczenie

W okresie powojennym, aż do chwili śmierci profesora, budynek przekształcił się w coś znacznie więcej niż typowa pracownia badawcza. Stał się on nieformalnym centrum naukowym, które wyróżniało się swoją bogatą biblioteką archeologiczną, uznawaną za jedną z najobszerniejszych w kraju.

W jego murach gościło wielu studentów, którzy przygotowywali różnorodne prace naukowe. Warto dodać, że obiekt ten przyciągał również archeologów z różnych zakątków świata, którzy odwiedzali Poznań w celach badawczych.

Legenda miejska

W Strzeszynie od lat powtarzana jest ciekawa legenda miejska, która opowiada o planach Polskich Kolei Państwowych dotyczących budowy przystanku kolejowego w pobliżu willi Józefa Kostrzewskiego. Chodziło o to, aby umożliwić mu wygodniejsze dojście do stacji, eliminując konieczność codziennych wędrówek do Poznania Woli.

---

Oceń: Willa Józefa Kostrzewskiego w Poznaniu

---