Fort I w Poznaniu

---

Historia

Budowa fortu miała miejsce w latach 1878 aż do około 1882 roku i była częścią pierwszego etapu tworzenia systemu twierdzy. Już 1 listopada 1878 roku, po blisko 11 miesiącach pracy nad dokumentacją, projekt rozpoczął swoją realizację. Wykonanie prac powierzone zostało firmie Baugesellschaft C. Franke & Co. W trakcie budowy w roku 1881, projekt był dwukrotnie modyfikowany, aby zwiększyć jego wartość bojową.

W 1902 roku, po zakończeniu pierścienia twierdzy poligonalnej, fort przyjął nazwę Röder, którą wcześniej nosił Bastion I Röder, na cześć generała Friedricha von Rödera. W 1931 roku patron zmienił się na polski i Fort I uzyskał imię Krzysztofa Żegockiego.

W trakcie 1945 roku, podczas bitwy o Poznań, generał Mojsiejewski wyznaczył 1079 i 1081 pułk piechoty do zdobycia fortu. Następne natarcie miało miejsce z północnej strony (walki oraz przeprawa przez Wartę w obszarze cegielni obrzyckiej) oraz z południa. W wyniku tych walk doszło do wybuchu amunicji w prawym skrzydle bloku kazamatowego. Fort został otoczony 2 lutego 1945 roku i zdobyty nocą następnego dnia.

Po zakończeniu wojny, fort stał się obiektem magazynowym. Pomimo znacznych uszkodzeń w prawej części bloku czołowego oraz remiz, fort jest zachowany w stosunkowo dobrym stanie. Odnowiono również elewację części koszarowej, co świadczy o dbałości o ten historyczny zabytek.

Obszar fortu wchodzi w skład obszaru Natura 2000, określanego jako specjalna ochrona SOO „Fortyfikacje w Poznaniu”, z symbolem PLH300005. Wcześniej teren ten był przedmiotem ochrony ekologicznej jako „Fort I – Starołęka”.

Lokalizacja i konstrukcja

Fort I w Poznaniu, ze względu na swoją historyczną wartość, był przedmiotem starannych przemyśleń dotyczących jego lokalizacji. Na początku planowano umiejscowić go w pobliżu Starołęki Małej, ale miejsce ostatecznie zostało zmienione na górę między dwoma kluczowymi trasami: kolejową Poznań-Kluczbork oraz drogą Poznań-Czapury. Dostęp do fortu zapewniały zarówno droga forteczna, znana jako ul. Książęca, jak i droga rokadowa, czyli ul. Forteczna.

Otoczony suchą fosą, fort charakteryzował się murowanymi skarpami oraz trzema kaponierami, w tym czołową i dwiema barkowymi. Jego unikalna konstrukcja to jednowałowy fort o rzucie sześciobocznym, który w istocie przypominał spłaszczony pięciobok. Kąt w narożnikach czoła wynosił 130 stopni, a na wale przewidziano miejsca dla artylerii, które były rozdzielone trzynastoma trawersami. Trawersy te służyły nie tylko jako remizy artyleryjskie, ale także jako schrony w czasie alarmu.

W 1878 roku dodano dwa stanowiska dla armat kal. 15 cm R.K., które umiejscowiono w lewym narożu czołowo-barkowym oraz w prawym szyjowo-barkowym. Amunicję transportowano przy pomocy dwóch wind amunicyjnych, a komunikację między stanowiskami realizowano poprzez cztery klatki schodowe. W centralnej części szyi fortu mieściły się koszary, w których znajdowały się izby dla żołnierzy, wartownia, telegraf, lazaret oraz kuchnia z zapleczem magazynowym i piekarnią. W tej części fortu umieszczono także studnie, latryny oraz klatki schodowe, co świadczy o starannym zaplanowaniu zaplecza logistycznego.

Przebudowy

W 1885 roku fort przeszedł niewielkie przebudowy, mające na celu optymalne dostosowanie obiektu do potrzeb wojskowych. Pomiędzy 1887 a 1889 rokiem wzmocniono jego struktury, a na skrzydłach dobudowano baterie z sześcioma stanowiskami, które wyposażono w schrony oraz windy amunicyjne. Po roku 1892, na czołowych remizach, umiejscowiono dwa stanowiska obserwacyjne dla piechoty, oznaczone jako W.T.90.

W 1914 roku fort zyskał na nowoczesności dzięki nieznacznym modernizacjom, w trakcie których powstał mały schron jednoizbowy zlokalizowany na stoku drogi krytej przeciwskarpy. Zamurowano również część otworów, a w strzelnicach zamontowano stalowe płyty. Dodatkowo część wejść przekształcono w labiryntowe korytarze, co miało na celu poprawę obronności. Zmodernizowano także instalację elektryczną, dodając reflektory w kaponierach. Na skraju prawej baterii wzniesiono dwa schrony, jeden z trzema pomieszczeniami, a drugi z dwoma.

Wiosną 1944 roku fosa fortu została zadaszona, co pozwoliło na wykorzystanie nowo uzyskanej przestrzeni jako magazyn dla części samolotów marki Focke-Wulf. Tego rodzaju działania świadczą o elastyczności konstrukcji i jej zdolności do adaptacji w zmieniających się warunkach militarnych.

Przyroda

Fort I w Poznaniu to jedno z nielicznych miejsc w Polsce, gdzie populacja nietoperzy przekracza pięćset osobników.

Obszar fortu jest domem dla wielu interesujących gatunków tych ssaków, w tym:

• nocek rudy (Myotis daubentonii),
• nocek Natterera (Myotis nattereri),
• mroczek późny (Eptescius serotinus),
• gacek brunatny (Plecotus auritus),
• mopek zachodni (Barbastella barbastellus),
• nocek duży (Myotis myotis),
• nocek Bechsteina (Myotis bechsteinii),
• nocek wąsatek (Myotis mystacinus),
• nocek Brandta (Myotis brandtii),
• nocek łydkowłosy (Myotis dasycneme),
• mroczek posrebrzany (Vespertillo murinus).

---

Oceń: Fort I w Poznaniu

---