Fort Ia w Poznaniu

---

Historia

Fort Ia w Poznaniu, zbudowany w latach 1887–1890, stanowi część drugiego etapu budowy fortów w systemie obronnym tej twierdzy. W 1902 roku, w wyniku zniesienia pierścienia twierdzy poligonalnej, fort przyjął nazwę Boyen, na cześć generała Hermanna von Boyena, legendarną postać w historii wojska.

W 1931 roku, na mocy zmiany patronów, fort zyskał nowe imię, otrzymując miano Krzysztofa Arciszewskiego, co wyraża hołd dla polskich bohaterów.

W kontekście wydarzeń wojennych, fort odegrał kluczową rolę podczas bitwy o Poznań w 1945 roku. 1083 pułk piechoty podejmował próbę zdobycia fortu, atakując go z południa, z obszaru rozwidlenia linii kolejowej. Został on zdobyty 3 lutego 1945 roku, zaledwie kilkanaście godzin po zdobyciu Fortu I.

Obszar fortu jest obecnie objęty ochroną jako część Natura 2000, w ramach specialnego obszaru ochrony SOO „Fortyfikacje w Poznaniu”, z symbolem PLH300005, który został ustanowiony w celu ochrony nietoperzy.

Obecnie, fort Ia jest pod opieką stowarzyszenia, mającego na celu zachowanie jego dziedzictwa: Porozumienie dla twierdzy poznań oraz Stowarzyszenie pasjonatów historii Boyen.

Lokalizacja i konstrukcja

Fort Ia, usytuowany w Poznaniu, charakteryzuje się unikalną lokalizacją, do której dotrzeć można poprzez drogę forteczną (ul. Warowna) oraz drogę rokadową (ul. Forteczna). Jego konstrukcja oparta jest na trapezowym planie. Na wale fortu znajdują się 5 trawersów, a komunikacja z kaponierami została zrealizowana za pomocą korytarzy w przeciwskarpie.

Interesującym aspektem architektonicznym są zewnętrzne ściany fortu, które oblicowane są jasnymi i ciemnymi cegłami, co nadaje mu wygląd rzadki w kontekście poznańskich fortyfikacji. Niestety, fort boryka się z problemem zalania, gdyż wskutek uszkodzenia kanału odwadniającego fosy, pewne części są jego powierzchni pozostają pod wodą.

Do grudnia 2002 roku w fortecy zachowany był dom wałmistrza, znajdujący się za zapolem. Z uwagi na niezwykle zły stan techniczny, podjęto jednak decyzję o jego rozbiórce.

Przebudowy

W latach 1913–1914 fort przeszedł pewne modernizacje, które obejmowały nieliczne prace w zakresie przemurowania wybranych okien oraz wejść, oraz wstawienie nowych drzwi w ich miejsce. Dodatkowo, na przeciwskarpie oraz przy wjeździe do obiektu zbudowano po dwa małe betonowe schrony.

W czasie drugiej wojny światowej fort był wykorzystywany jako magazyn, co świadczy o jego dalszym znaczeniu nawet w trudnych czasach.

Przyroda

Na terenie fortu można zaobserwować wiele interesujących gatunków nietoperzy, w tym nocek duży (Myotis myotis), nocek rudy (Myotis daubentonii), nocek Natterera (Myotis nattereri), mroczek późny (Eptescius serotinus), gacek szary (Plecotus austriacus), gacek brunatny (Plecotus auritus) oraz mopek zachodni (Barbastella barbastellus).

Łącznie na tym obszarze zimuje od kilkudziesięciu do ponad 110 osobników nietoperzy, co sprawia, że fort ma status zimowiska o znaczeniu ponadregionalnym. Należy jednak zwrócić szczególną uwagę na fakt, że zwiedzanie pomieszczeń fortu w okresie od połowy września do połowy kwietnia może niekorzystnie wpływać na te zwierzęta, powodując ich niepokój oraz zmniejszając szanse na dotrwanie do wiosny.

Takie działania stanowią naruszenie przepisów dotyczących ochrony przyrody, co podkreśla istotność zapewnienia odpowiednich warunków dla tych gatunków zimujących w tym wyjątkowym miejscu.

---

Oceń: Fort Ia w Poznaniu

---