Mury miejskie w Poznaniu

---

Historia

Obwarowania drewniano-ziemne zaczęły być tworzone wokół Poznania wkrótce po jego lokacji w 1253 roku. Pierwsza pisemna informacja na temat tych murów pochodzi z 1297 roku, kiedy to Władysław Łokietek zwolnił lokalny kościół z obowiązków, które spoczywały na mieszczanach, poza potrzebami związanymi z osłoną murów. Przypuszcza się, iż same mury mogły zostać wzniesione około 1280 roku. Do końca XIII wieku istniał już kompletny obwód murów, który mierzył blisko 2300 kroków (czyli około 1725 m) i osiągał wysokość ok. 7 m, przynajmniej w przypadku baszt, które stanowiły część muru wewnętrznego, mających z kolei wysokość 11 m. Cała struktura była zbudowana z cegły osadzonej na kamiennej podstawie.

Po roku 1431, wiele części obwodu fortyfikacji zostało wzmocnionych przez dodanie drugiego muru – zewnętrznego. Miał on półkoliste baszty znane jako baszty armatnie, zaprojektowane z myślą o broni palnej, co znacząco zwiększyło możliwości obronne miasta. W XVII wieku, w związku z postępem w technologii artyleryjskiej, mury średniowieczne zaczęły tracić na znaczeniu. W czasie potopu szwedzkiego Szwedzi zbudowali również ziemne fortyfikacje bastionowe, a coraz bardziej zaniedbane mury zaczęły być obudowywane nowymi budynkami mieszkalnymi.

W wyniku budowy jezuickiego kościoła, który wzniesiono częściowo w obrębie dawnej fosy, niezbędne okazało się zburzenie fragmentu południowego odcinka murów. W latach 1701–1712 stworzono nowy mur, usytuowany bardziej na południe, którego cechą charakterystyczną były kluczowe otwory strzelnicze. Po zajęciu miasta przez Prusaków w 1793 roku wydano rozkaz rozbiórki murów obronnych. Obiekty, które udało się uratować, zostały zniszczone na początku XX wieku lub podczas hitlerowskiej okupacji.

Do dzisiejszego dnia przetrwała jedynie Baszta Katarzynek. W wyniku prac związanych z odbudową Poznania po II wojnie światowej, w podwórzu budynku przy ulicy 23 Lutego odkryto ruiny baszty armatniej, które poddano konserwacji i wyeksponowano dla zwiedzających. W 2001 roku rozpoczęto badania archeologiczne, które ujawniły fragmenty wewnętrznego i zewnętrznego muru miejskiego na odcinku pomiędzy basztą armatnią a pozostałościami Bramy Wronieckiej. Po ponad pięciu latach prac, w 2008 roku otworzono tam szlak turystyczny. Zostały także zachowane części zewnętrznego muru z Furtą Zamkową u stóp Zamku Królewskiego.

Bramy

W obrębie miejskiego murów Poznania istniały cztery główne bramy, które pełniły istotną rolę w systemie obronnym oraz komunikacyjnym miasta. Były to:

• Wroniecka,
• Wrocławska,
• Wielka,
• Wodna.

Oprócz nich, w dokumentach z epoki średniowiecznej wspomina się także o bramie Glinnej. Choć znika ona z kronik od XVI wieku, przypuszcza się, że prowadziła na przedmieście Glinki. Dokładna lokalizacja tej bramy pozostaje nieznana, jednak często wskazuje się, iż znajdowała się ona w rejonie wylotu ulicy Podgórnej, obecnie znanej jako Paderewskiego. Należy dodać, że Glinna była czasami utożsamiana z furtą Zamkową.

W ramach kompleksu miejskiego, istniały również trzy mniejsze furty, które zdobiły mury:

• Zamkowa,
• Dominikańska,
• Ciemna Brama.

Na terenie dzisiejszego szpitala im. Strusia znajdowała się imponująca, 30-metrowa baszta, znana jako Wieża Zegarowa lub Czerwona Wieża, która wyróżniała się swoimi rozmiarami wśród innych budowli miejskich.

Wykusze

W Poznaniu, w obrębie miejskich murów, można znaleźć liczne wykusze, które mają swoje unikalne nazwy i historie. Rozpoczynając od Bramy Wodnej, wyruszamy w podróż, która prowadzi nas zgodnie z ruchem wskazówek zegara wokół miasta.

• wykusz Altarystów Marii Magdaleny, znany również jako Peterkowski,
• wykusz Drugi Altarystów Marii Magdaleny – Psałteria,
• wykusz Michała,
• wykusz Tomasza Kołaczka,
• wykusz Piwowarów,
• wykusz Kaznodziejski – Ciemna Bramka,
• wykusz Stanisława Wierzby – nowa szkoła parafialna,
• wykusz Stefana Potulickiego,
• wykusz Koło Szkoły,
• wykusz Iluminatorów,
• wykusz Kuśnierzy,
• wykusz Budników,
• wykusz Rzeźników z Nowych Jatek,
• wykusz Piwowarów (drugi),
• wykusz Bednarzy,
• wykusz Rzeźników ze Starych Jatek,
• wykusz Kuśnierzy (wymieniany dopiero od 1588 r.),
• wykusz Szymona Woźnego,
• wykusz Stanisława Sługi Miejskiego,
• wykusz miejski,
• wykusz miejski,
• wykusz miejski,
• wykusz Kaspra Bednarza,
• wykusz Podstarościego Michela Hana,
• wykusz Januszewej,
• wykusz Mrzygłodowski,
• wykusz Sukienników,
• wykusz Janowej Pawłowej,
• wykusz Piotra Piekarza,
• wykusz Szewca Kozła,
• wykusz Szewców,
• wykusz Czalnego,
• wykusz Krawców.

Każdy z wymienionych wykuszy odzwierciedla bogatą historię dawnych rzemieślników i tradycji miejskich. Tworzą one niepowtarzalny charakter Poznania, podkreślając jego znaczenie jako ważnego ośrodka handlowego i kulturalnego.

Upamiętnienie

W sierpniu 2013 roku na chodnikach w Starym Mieście w Poznaniu wmurowano 17 tablic pamiątkowych, które mają na celu upamiętnienie przebiegu historycznych murów. Tablice te dostarczają informacji o poszczególnych elementach fortifikacji, co czyni je interesującym punktem dla turystów i mieszkańców.

Tablice zostały umieszczone wzdłuż takich ulic jak Wodna, Woźna, Wielka, Dominikańska, Szewska, Wroniecka, 23 Lutego, Paderewskiego, Szkolna, Wrocławska oraz na Skwerze Wilhelmiego.

Realizację tego projektu powierzono odlewni Stanisława Maryańskiego, a jego inicjatywa zrodziła się z rąk Zarządu Dróg Miejskich, co dodatkowo podkreśla współpracę między instytucjami w celu uczczenia lokalnego dziedzictwa.

Warto również zaznaczyć, że mury miejskie stanowią integralną część licznych zabytków oraz atrakcji na trasie turystycznej znanej jako Trakt Królewsko-Cesarski, co wzbogaca ofertę kulturalną Poznania.

---

Oceń: Mury miejskie w Poznaniu

---