Fort IX w Poznaniu

---

Historia

Fort IX, zbudowany w latach 1876–1880, stanowił istotny element pierwszego etapu budowy twierdzy fortowej w Poznaniu. Uzyskał nazwę Brünneck, oddając hołd Karlowi von Brünneckowi, co trwało aż do 1902 roku, kiedy to otrzymał nową nazwę Bastion II Brünneck. Z czasem, w 1931 roku, patronem fortu stał się pułkownik Edmund Taczanowski, przyjmując tym samym polskie dziedzictwo.

W szczególności interesujący jest dzień 16 listopada 1918 roku, kiedy to fort padł ofiarą ataku ze strony 23 lub 24 członków Polskiej Organizacji Wojskowej, którzy przybyli z Łazarza i Górczyna. Byli oni dowodzeni przez Mariana Wiśniewskiego. Niestety, tego samego dnia wieczorem Niemcy, wzmocnieni przez kompanię z 29. Pułku Saperów (Wilda), zdołali rozbroić Polaków. Planowano ich rozstrzelanie, lecz ostatecznie część z nich została przetransportowana do izby chorych w koszarach saperów, a reszta trafiła do fortecznego aresztu. Na szczęście, dzięki staraniom Polaków z Wydziału Wykonawczego Robotników i Żołnierzy, wszyscy zostali wkrótce uwolnieni.

15 kwietnia 1919 roku Fort IX, razem z Fortem IXa, został przekształcony w podoficerską szkołę piechoty. W późniejszych latach, w czasie bitwy o Poznań, forty zlokalizowane na Górczynie, w tym VIIIa oraz IX, nie dysponowały odpowiednimi środkami artyleryjskimi. 27 stycznia 1945 roku rozpoczął się intensywny ostrzał fortów przez baterie 128 brygady artylerii lekkiej, dowodzonej przez płk. Anatolija Kozuba.

Z uwagi na znaczne straty w 27 i 74 dywizji gwardii w trakcie działań ofensywnych, dowódca 29 korpusu armii gwardii, gen. mjr Anastasij Szemienkow, postanowił przeprowadzić natarcie z użyciem 27 dywizji gwardii na odcinek między fortami, co miało na celu atakowanie ich od tyłu. Już 28 stycznia 1945 roku, cały Górczyn został zdobyty.

Po zakończeniu II wojny światowej fort przekształcił się w 80 Okręgowy Skład Artyleryjski. Był on użytkowany przez kwatermistrzostwo Okręgu Wojskowego nr 3 z Poznania, a także przez Wojskowy Rejonowy Zakład Kwaterunkowo-Budowlany. W latach 50. XX wieku fort stał się miejscem dla magazynów Zakładów Mięsnych, WSS „Społem” oraz Arged. Dodatkowo, od końca lat 60. XX wieku, wschodnia część obiektu jest użytkowana przez Policję, która wykonując dodatkowy wjazd od ul. Rawickiej, zniszczyła część oryginalnej konstrukcji – lewą baterię.

Teren fortu został również włączony do obszaru Natura 2000, co podkreśla jego znaczenie w kontekście ochrony środowiska, jako część specjalnego obszaru ochrony SOO „Fortyfikacje w Poznaniu” (symbol PLH300005).

Lokalizacja i konstrukcja

Dojazd do tego znaczącego fortu możliwe jest przez drogę forteczną, znaną jako ul. Skalna, oraz przez drogę rokadową, jaką jest ul. Czechosłowacka. W otoczeniu fortu można dostrzec liczną zabudowę jednorodzinną, co nadaje temu miejscu charakter życia miejskiego. Na północ od fortu przebiegają dwie linie kolejowe, które łączą pobliską stację Poznań Górczyn z Dworcem Głównym oraz z stacją na Starołęce.

Budowla fortu zaprojektowana została na podstawie symetrycznego sześcioboku, gdzie kąt między odcinkami czoła wynosi 140°. Koszary są zorganizowane w dwóch ciągach, z czego jeden jest dwukondygnacyjny umiejscowiony w szyi fortu. Pomiędzy kondygnacjami uwzględniono budowę czterech klatek schodowych, w które wyposażono zarówno centralną część obiektu, jak i skrzydła. Budynek otoczony jest suchą fosą, której murowana skarpa oraz przeciwskarpa osiągają szerokość 10 m i wysokość 9 m. Obiekt posiada również trzy kaponiery, które miały za zadanie obronę fosy: jedną podwójną czołową oraz dwie barkowe. Interesującym detalem jest fakt, że fort ten nie był wyposażony w wał piechoty, podobnie jak Fort VII.

W latach 80. XIX wieku na południu fortu zorganizowano rozległy plac ćwiczeń, który zajmował 80 ha i był przeznaczony dla 6 pułku grenadierów oraz 47 pułku piechoty, które stacjonowały w pobliskich koszarach na Jeżycach. W czasach dwudziestolecia międzywojennego na tym terenie ćwiczył 14 pułk artylerii polowej, który miał siedzibę na ul. Solnej oraz 7 dywizjon artylerii przeciwlotniczej pochodzący z Sołacza.

Przebudowy

W 1881 roku przy fortecie dokonano budowy dwóch stanowisk, przeznaczonych dla armat pierścieniowych kal. 15 cm R.K. Następnie, w latach 1887-1888, zrealizowano wzmocnienia fortu poprzez budowę dwóch sześciostanowiskowych baterii, które niestety zostały rozebrane po zakończeniu II wojny światowej. W 1892 roku nadano obiektowi nową funkcję, instalując dwa stanowiska obserwacyjne typu W.T.90. Około roku 1913 przeprowadzono kolejne modernizacje, które obejmowały montaż płyt pancernych w strzelnicach oraz przemurowanie niektórych wejść. Tuż przed wybuchem II wojny światowej, w sierpniu 1939 roku, zabudowano dwa betonowe schrony, które miały pełnić rolę obserwacyjno-bojową. Dodatkowo, w roku 1941 fosa fortu została zadaszona, aby przystosować pomieszczenia do produkcji broni oraz jako garaże i składnice dla sprzętu artyleryjskiego.

---

Oceń: Fort IX w Poznaniu

---