Fort IXa w Poznaniu

---

Historia

Fort IXa, znany również jako Witzleben, został zbudowany w latach 1877–1881, w ramach pierwszego etapu tworzenia twierdzy fortowej. Jest to jedyna zachowana struktura forteczna starego typu.

Nazwa fortu upamiętniała początkowo Nadszaniec II Witzleben, jednak po 1902 roku zmieniono ją na Fort IXa. W 1931 roku wprowadzono polskich patronów, nadając fortowi imię pułkownika Wincentego Aksamitowskiego.

W dniu 15 kwietnia 1919 roku, fort IXa, razem z IX, został przeznaczony do użytku podoficerskiej szkoły piechoty.

Wyjątkowym wydarzeniem w historii fortu była bitwa o Poznań, która miała miejsce 26 stycznia 1945 roku. Po godzinie 18 fort oraz pobliski Lasek Dębiecki zostały ostrzelane przez artylerię. Dzięki temu Niemcy broniący linii kolejowej zostali zmuszeni do ucieczki, co pozwoliło batalionom 226 i 240 pułku wkroczyć na teren fortu.

W późnych godzinach wieczornych 240 pułk próbował zdobyć fort, jednak nieudało się to poprzez wysadzenie pancernych włazów. W ramach prób zdobycia fortu, saperzy wrzucili łatwopalną mieszankę do kominów wentylacyjnych i zapalili ją granatami ręcznymi. W wyniku tej akcji załoga fortu ewakuowała się w panice, z czego część żołnierzy niemieckich również uciekła. W czasie działań wojennych do niewoli wzięto 200 niemieckich żołnierzy.

Od 2007 roku fort jest wynajmowany przez firmę organizującą w nim rozrywki paintballowe. Dodatkowo teren fortu znajduje się w obrębie obszaru Natura 2000, będącego specjalną strefą ochrony znaną jako SOO „Fortyfikacje w Poznaniu” (symbol PLH300005).

Lokalizacja i konstrukcja

Fort IXa zlokalizowany jest w bliskim sąsiedztwie Zespołu Szkół Licealno-Technicznych oraz osiedli mieszkalnych. Na zachodzie obiektu przebiega linia kolejowa łącząca Poznań z Wrocławiem, a w pobliżu znajduje się przystanek Poznań Dębiec. Do tego fortu można łatwo dojechać poprzez drogę forteczną, która znana jest jako ul. 28 Czerwca 1956 r., oraz drogą rokadową, czyli ul. Czechosłowacką; taki układ dróg sugeruje, że rozważano możliwość wprowadzenia przeprawy promowej lub mostu pontonowego przez rzekę Wartę jako alternatywy dla mostu kolejowego na Starołęce.

W kontekście konstrukcji, fort IXa posiada układ zbliżony do Fortu IVa, który został zbudowany w tym samym czasie, chociaż dotyczące ich cechy budowlane różnią się istotnie. W przypadku IXa zmiany dotyczą kaponiery czołowej – ich położenie zostało zamienione, co zmienia funkcjonalność całego obiektu. Wewnątrz fortu znajduje się jedyna zachowana ręczna pompa wodna, wykorzystywana w fortecznych systemach zaopatrywania w wodę.

Przebudowy

W 1892 roku zainstalowano na terenie fortu dwa stanowiska obserwacyjne W.T.90. W obliczu modernizacji trasy kolejowej Poznań-Wrocław, fort przeszedł znaczącą przebudowę na początku lat czterdziestych XX wieku. W ramach tych prac rozebrano prawy bark fortu oraz kaponierę, a oryginalną fosę zastąpiono prowizorycznym ogrodzeniem.

---

Oceń: Fort IXa w Poznaniu

---