Nadolnik (Poznań)

---

Położenie

Obszerna przestrzeń, znana jako Nadolnik, obejmuje teren położony na północ od ulicy Mariackiej. W skład tego obszaru wchodzi głównie północna część ulicy Nadolnik, z wyjątkiem większej części, która przynależy do Głównej.

Charakterystycznym elementem tego regionu jest jego stopniowe opadanie w kierunku doliny rzeki Głównej, co tworzy unikalny krajobraz.

Szczególnie uwagę zwraca skrajnie zachodnia część Nadolnika, znajdująca się w pobliżu rzeki Warty. Ten fragment został w pierwszych latach XXI wieku odcięty przez nowe, dwujezdniowe połączenie drogowe, znane jako trasa Augusta Hlonda, popularnie nazywana Nowymi Zawadami.

Historia

Pierwsze wzmianki dotyczące całej Głównej sięgają XII i XIII wieku, kiedy to wieś ta była osadą biskupów poznańskich, którzy posiadali w tych okolicach swoją letnią rezydencję. Początkowo tereny Nadolnika były utożsamiane z tak zwanym Nadolnym Młynem, który nosił tę nazwę w odróżnieniu od Górnego Młyna; obydwa młyny usytuowane były po południowej stronie rzeki Głównej.

Rejon Nadolnika został po raz pierwszy uwidoczniony na mapie w 1728 roku, jednakże nazwa ta nie została jeszcze zapisana; obecna była jedynie nazwa Zawad oraz fragment drogi prowadzącej do Młyna. Dopiero w 1840 roku na pruskim planie Poznania pojawiła się nazwa Nadolnik, skrótowo zapisana jako Nadolnik M. (obok Ober M.). Litera M oznaczała młyn (Mühle).

Z obu tych młynów prowadziły niewielkie ścieżki na północ, zmierzające w kierunku Czerwonaka oraz Koziegłów. W dalszej perspektywie nazwa Nadolnik zyskała na znaczeniu, co można zaobserwować na mapach z lat 1846 i 1860; w miarę upływu czasu obejmowała zarówno tereny wokół obu młynów, jak i okolice wzdłuż rzeki Głównej oraz na północ od niej, obejmujące dzielnicę.

Na przestrzeni wielu lat obszar ten miał wyraźnie przemysłowy charakter, będąc ściśle związanym z robotniczą tradycją całej Głównej oraz Zawad. W granicach Poznania obszar Nadolnika znalazł się dopiero w 1925 roku.

Młyn

Historia Górnego Młyna jest pełna przemian oraz ciekawych wydarzeń, które miały miejsce na przestrzeni lat. W okolicach roku 1820 obiekt przeszedł w ręce przedsiębiorstwa Pinn & Aronsohn, które zarządzało młynem aż do początku lat 20. XX wieku, a dokładnie do około 1918 roku.

W 1924 roku niestety zabudowania młyna uległy całkowitemu zniszczeniu w wyniku pożaru, jednak już w 1929 roku nastąpiła ich odbudowa i modernizacja. Powstał wówczas jeden z najnowocześniejszych młynów parowych w regionie Wielkopolski oraz na polskim Pomorzu, działający pod nazwą Cerealia, usytuowany przy ulicy Nadolnik 8. W jego wnętrzu znalazła zastosowanie maszyna parowa renomowanej firmy Marschall, co znacząco wpłynęło na efektywność produkcji. Z myślą o transporcie, do młyna doprowadzono także bocznicę kolejową, a do dzisiaj zachował się znaczący element infrastruktury – modernistyczny most na Głównej.

W trakcie II wojny światowej, obiekt znalazł się w rękach niemieckich, a jego nowym zarządcą został Helmut Lemke, który miał na swoim koncie działalność szpiegowską na terenach międzywojennego powiatu czarnkowskiego. Wówczas młyn zyskał nazwę Ost Mühle.

Po zakończeniu wojny obiekt przeszedł w ręce Polskich Zakładów Zbożowych, a dyrektorem od 1945 roku został Maksymilian Tschuschke. W 1970 roku przeprowadzono elektryfikację młyna, który kontynuował działalność przez wiele lat, aż do 21 kwietnia 2015 roku, kiedy to doszło do pożaru, który znacznie uszkodził budynek. Kolejny wybuch ognia miał miejsce 2 maja 2016 roku.

W lipcu 2017 roku rozpoczęto prace związane z budową deweloperskiego osiedla mieszkaniowego w rejonie młyna, co ostatecznie doprowadziło do rozbiórki budynku, która zakończyła się w lutym 2019 roku.

Dzieje powojenne

W 1963 roku zrealizowano koncepcję przebudowy Głównej, która zakładała przekształcenie dzielnicy w masywne blokowisko. To planowane przemiany groziły zatarciem unikalnego charakteru lokalnej społeczności. Na szczęście, projekty te zostały porzucone, co pozwoliło Nadolnikowi uniknąć podziału z Główną przez dwupasmową ulicę Nowe Zawady, dzięki czemu zachował swoje oryginalne cechy.

Na początku XXI wieku, w obszarze wschodniego Nadolnika, zrealizowano inwestycje budowlane w postaci nowych bloków komunalnych. W grudniu 2018 roku oddano do użytku nowoczesne boisko, które ma wymiary 17 na 36 metrów, stanowiąc istotny wkład w rozwój infrastruktury sportowej w regionie.

Przyroda

Nadolnik, ze względu na swoje boczne położenie, jest enklawą wartościowej, choć nieco zaniedbanej zieleni. W przeszłości, szczególnie w okresie międzywojennym, znajdował się tutaj sztuczny staw, który został zasypany po 1970 roku. Od strony południowo-zachodniej park ozdobiony był drzewami owocowymi oraz pięknie kwitnącymi rabatami, a także basenem i oczkiem wodnym. Warto zaznaczyć, że park został uporządkowany w 1956 roku, a dzisiaj ślady tego założenia są wciąż widoczne.

W Studium rozwoju miasta pojawiły się plany dotyczące odbudowy jazu Nadolnik na Głównej, a także budowy niewielkiej elektrowni wodnej, co może przyczynić się do zagospodarowania terenu w celach rekreacyjnych. Dodatkowo, na tym obszarze wydzielono eksperymentalny rezerwat zieleni miejskiej (Park Nadolnik), który ma na celu ochronę lokalnej flory.

Znana przyrodniczka, Helena Szafran, podkreślała, że park na Nadolniku byłby jednym z najpiękniej usytuowanych parków w Poznaniu, gdyby nie bliskie sąsiedztwo fabryk, biorąc pod uwagę duże różnice poziomu terenu oraz bliskość rzeki i stawu. W 2013 roku park przeszedł proces uporządkowania, a w najbliższej przyszłości przewidziana jest jego kompleksowa rewitalizacja.

Na najwyższym punkcie parku, Helmut Lemke, w czasie II wojny światowej, postawił pamiątkowy granitowy głaz poświęcony swojemu ojcu. Ten symboliczny obiekt przypomina o historii i znaczeniu tego miejsca oraz wciąż istnieje do dnia dzisiejszego.

Komunikacja

Nadolnik charakteryzuje się brakiem rozwiniętej infrastruktury komunikacyjnej. Oprócz bocznicy kolejowej, która obsługuje jedynie transport towarowy do młyna Cerealia, inne opcje zbiorowego transportu są w tej okolicy praktycznie nieobecne.

Warto jednak zwrócić uwagę na przystanki autobusowe MPK Poznań, które zlokalizowane są na Głównej, w pobliżu Rynku Wschodniego. To miejsce ma swoją historię, ponieważ to właśnie tutaj w 1930 roku uruchomiono pierwszą w Polsce linię trolejbusową, która jednak została zlikwidowana w latach 60. XX wieku.

---

Oceń: Nadolnik (Poznań)

---