Jacek Kowalski

---

Życiorys

Jacek Kowalski to osoba o bogatej biografii akademickiej i artystycznej. Ukończył I Liceum Ogólnokształcące im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu, zdobywając maturę w 1983 roku. Po tym czasie kontynuował kształcenie na Uniwersytecie im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, gdzie uzyskał stopień magistra w 1988 roku. Tematyka jego pracy magisterskiej koncentrowała się na opisach architektury w średniowiecznej literaturze francuskiej. Wkrótce po ukończeniu studiów, rozpoczął współpracę z Instytutem Historii Sztuki UAM jako asystent, specjalizując się w historii sztuki średniowiecznej.

W 1997 roku Kowalski uzyskał stopień doktora na podstawie dysertacji zatytułowanej „Tematy architektoniczne w literaturze starofrancuskiej drugiej połowy XII wieku”, której promotorem był prof. Szczęsny Skibiński. W kolejnych latach, jego praca została opublikowana w formie książkowej pt. „Rymowane zamki. Tematy architektoniczne w literaturze starofrancuskiej drugiej połowy XII wieku” (Warszawa 2001). Od momentu zdobycia doktoratu, pełnił funkcję adiunkta, a w 2011 roku obronił doktorat habilitowany, którego podstawą była rozprawa „Gotyk Wielkopolski. Architektura sakralna XIII–XVI w.

Jacek Kowalski jest autorem licznych książek naukowych oraz popularnonaukowych, a także nagrań muzycznych, w tym kaset i CD. Jego pierwszym wydawcą był Janusz Kotarba z Krakowa, który był również działaczem społecznym i w latach 90. XX wieku założył firmę „Paganini”. W ostatnich latach wiele dzieł Kowalskiego ukazało się nakładem Wydawnictwa Fundacji Świętego Benedykta oraz Wydawnictwa Dębogóra z Poznania. Współpracował także z takimi wydawnictwami jak DiG, Volumen, Państwowe Wydawnictwo Naukowe czy Zona Zero. Jego artykuły i przekłady znalazły swoje miejsce w renomowanych czasopismach, takich jak „Czas Kultury”, „Artium Quaestiones” czy „Pamiętnik Biblioteki Kórnickiej”. W latach 90. pisał również dla lokalnej edycji „Gazety Wyborczej” i regularnie publikuje w “Polonia Christana”. Kowalski redagował także wielu publikacji naukowych dla Wydawnictwa Naukowego Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk.

W 1988 roku otrzymał nagrodę na XXIV Studenckim Festiwalu Piosenki w Krakowie. Zajmuje się wykonywaniem własnych utworów muzycznych, a także dawnych pieśni polskich i przekładów pieśni starofrancuskich. Współpracuje z zespołami Monogramista JK oraz Klubem Świętego Ludwika, a także występuje solo. Z Henrykiem Kasperczakiem i Anną Śliwą stworzył dwa programy poświęcone polskim pieśniom XIX wieku. Ponadto, jest także tłumaczem poezji starofrancuskiej, w tym m.in. François Villona. W jego twórczości występują również odniesienia do poezji sarmackiej, z jednoczesnym zaprzeczaniem istnienia sarmatyzmu.

Kowalski regularnie występuje przed różnorodną publicznością. Jego koncerty odbywają się w ramach festiwali muzyki dawnej, piosenki autorskiej oraz na rekonstrukcjach historycznych. Ma na swoim koncie również aktywność w Duszpasterstwie Akademickim OO. Dominikanów w Poznaniu, gdzie przez wiele lat współpracował z o. Tomaszem Pawłowskim OP i o. Janem Górą OP. W tym duchowym środowisku stworzył Szopek Dominikańskich JK, które przez ponad dwadzieścia lat były wystawiane przez Teatrzyk Towarzyski. W jego pracy teatralnej na szczególną uwagę zasługują widowiska takie jak pacienta o św. Jacku i Misterium Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny.

Jacek Kowalski jest również autorem scenariuszy do przedstawień teatralnych oraz programów telewizyjnych, takich jak realizowane przez TVP3 „Receptury klasztorne” oraz koncert „Konfederacja barska po Kowalsku” z 2023 roku. W ramach swoich obowiązków artystycznych napisał i wyreżyserował przedstawienia plenerowe na temat Ludgardy oraz historii poznańskiego ratusza. Od 2010 roku wykładał również pieśni i teksty Misteriów Męki Pańskiej w Górze Kalwarii, z których część wykonywano z jego osobistym udziałem.

Od 2005 roku Kowalski był członkiem Honorowego Komitetu Poparcia Lecha Kaczyńskiego, podejmując działalność na rzecz jego kandydatury podczas wyborów prezydenckich. W 2010 roku angażował się w kampanię Marka Jurka, wspierając jego starań o fotel prezydenta. Jego działalność publiczna obejmuje także członkostwo w Akademickim Klubie Obywatelskim im. Prezydenta Lecha Kaczyńskiego w Poznaniu.

Współpracował z wieloma instytucjami kultury oraz organizacjami, będąc jednocześnie długoletnim sekretarzem naukowym Seminarium Mediewistycznego im. Alicji Karłowskiej-Kamzowej. To seminarium, organizowane przez Poznańskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk wspólnie z instytutem, odbywa się we współpracy z Muzeum Archidiecezjalnym w Poznaniu. Kowalski ma na swoim koncie także wiele projektów w przestrzeni publicznej, w tym widowisko plenerowe o historii Polski „Orzeł i Krzyż”, z sukcesem wystawiane w Murowanej Goślinie.

Jacek Kowalski to postać łącząca pasję do historii sztuki i kultury z działalnością artystyczną, wyróżniająca się aktywnością zarówno na polu akademickim, jak i w życiu publicznym.

Nagrody i odznaczenia (wybór)

Jacek Kowalski, uznany twórca, w ciągu swojej kariery zdobył szereg prestiżowych nagród.

• laureat XXIV Studenckiego Festiwalu Piosenki w Krakowie (1988),
• nagroda Poznańskiego Przeglądu Nowości Wydawniczych (2011),
• nagroda Naukowa Miasta Poznania (2011),
• nagroda Naukowa Prezesa Rady Ministrów za wysoko ocenione osiągnięcia, które umożliwiły uzyskanie stopnia naukowego doktora habilitowanego (2012),
• nagroda im. Józefa Łukaszewicza za najlepszą książkę o Poznaniu (2014),
• nagroda Fundacji Kultury Polskiej Filii w Poznaniu i Regionalnego Obserwatorium Kultury UAM (2015),
• medal brązowy „Zasłużony Kulturze Gloria Artis” (2016),
• nagroda literacka im. Józefa A. Mackiewicza za książkę pt. Sarmacja. Obalanie mitów. Podręcznik bojowy (2017),
• doroczna nagroda MKiDN w kategorii Nagroda im. Tomasza Merty „Między historią a literaturą” (2019),
• nagroda Magazynu Literackiego «Książki» za Książkę Miesiąca „Straszny Dwór”, czyli sarmackie korzenie Niepodległej – książka czerwca 2019 w kategorii eseistyka (2019),
• w roku 2022 Komisja Kultury Rady Miasta Poznania przystała na jego kandydaturę do nagrody „zasłużony dla Miasta Poznania”, lecz w wyniku protestów stowarzyszenia Grupa Stonewall oraz artykułów Tomasza Nyczka w „Gazecie Wyborczej”, które uznały konserwatywne poglądy Jacka Kowalskiego za kontrowersyjne, Rada Miasta Poznania nie przyznała mu nagrody; sytuacja ta była precedensem w historii tego wyróżnienia, ponieważ dotąd rekomendacje Komisji były akceptowane przez Radę bez żadnych zastrzeżeń,
• Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski za wybitne zasługi w pracy naukowo-badawczej, za popularyzację polskiej kultury i historii sztuki oraz za aktywność społeczną (2022),
• Złoty Ryngraf III Festiwalu Kultury Narodowej «Pamięć i Tożsamość», przyznany głosami publiczności koncertowi Jacka Kowalskiego i zespołu Monogramista JK Konfederacja Barska, zrealizowanemu dla TVP3 (2023).

Życie prywatne

Jacek Kowalski jest osobą, której życie rodzinne i twórcze ma głębokie korzenie. Jego żoną jest Anna Księska-Kowalska, która jest siostrą Dominika Księskiego, a wraz z nią wychowuje sześcioro dzieci.

Rodzina Kowalskich ze strony matki posiada trwające od wieków powiązania z Kórnikiem, gdzie Jacek mieszka w rodzinnym domu dziadka, Stanisława Michałowskiego. Dziadek był znanym działaczem społecznym oraz politykiem, który zasiadał w ławie oskarżonych podczas głośnego „Procesu 16” w 1945 roku. Jacek zdecydował się na zebranie, opracowanie i publikację jego wspomnień, które częściowo ukazały się w latach 1995 i 2005. Jego pasja do historii rodziny i Kórnika objawia się także w artykule zatytułowanym „Domus civis agricolae”. Kórnickie gospodarstwo Michałowskich na przestrzeni trzech epok, który opublikowano w „Pamiętniku Biblioteki Kórnickiej” w 2015 roku.

Rodzina ze strony ojca posiada natomiast korzenie mazowieckie oraz kresowe. Pradziadek Tomasz był zarządcą folwarku w rejonie Nieborowa, zaś ojciec Jacka przyszedł na świat w Stołpcach nad Niemnem. Obaj rodzice Jacka, Bogusława i Czesław Kowalscy, byli artystami i projektantami, a ich zwieńczeniem kariery było stworzenie w 1962 roku meblościanki znanej jako „Meble Kowalskich”. To był pierwszy masowo produkowany mebel w Polsce, który zdobył ogromną popularność w okresie PRL. Jacek Kowalski oddał hołd skomplikowanej historii tych mebli w publikacji „Meble Kowalskich. Ludzie i rzeczy”, która ukazała się w Poznaniu w 2014 roku.

Skład zespołów muzycznych, z którymi występuje

Monogramista JK (instrumentarium współczesne)

W skład zespołu Monogramista JK wchodzą utalentowani muzycy, którzy oferują różnorodne brzmienia. Jacek Kowalski pełni rolę wokalisty oraz gitarzysty, a także odpowiada za teksty i melodie, zarówno te autorskie, jak i wybierane z repertuaru historycznego.

W zespole można również znaleźć:

• Anita Murawka z d. Bittner (szef artystyczny) – fagot, aranżacje,
• Wojciech Winiarski – gitara,
• Wiesław Wolnik (pierwszy szef muzyczny) – gitara, aranżacje,
• Justyna Gertner-Piechel – wiolonczela,
• Marzena Łopińska – flet (dawniej Marzena Rotnicka),
• Robert Rekiel – instrumenty perkusyjne.

Dodatkowo, z zespołem współpracuje Maria Gołaska, która również występuje jako wokalistka.

Klub Świętego Ludwika (instrumentarium dawne)

Zespół Klub Świętego Ludwika to kolejne miejsce występów Jacka Kowalskiego, gdzie prezentowane są utwory dawniejsze. Tomasz Dobrzański pełni tu rolę kierownika muzycznego, a jego umiejętności obejmują aranżacje, grę na giterne, szałamaję, flecie prostym oraz dudach.

W zespole znajduje się również wielu wybitnych muzyków, którzy przyczyniają się do kształtowania indywidualnego brzmienia na koncertach:

• Henryk Kasperczak – lutnia renesansowa, teorban, rba, gitara romantyczna,
• Agnieszka Obst-Chwała – fidel, skrzypce,
• Paweł Iwaszkiewicz – szałamaja, flet prosty, dudy,
• Julia Kosendiak – viola da gamba,
• Olga Czernikow – regał, pozytyw,
• Jacek Muzioł – instrumenty perkusyjne,
• Anna Śliwa – skrzypce, fidel,
• Marek Nahajowski – flety, szałamaje,
• Jan Kiernicki – lutnia, lira korbowa,
• Ewa Pezacka-Walker – flet, śpiew,
• Karol Olejniczak – gitara,
• Jan Gołaski – śpiew, lira korbowa.

---

Oceń: Jacek Kowalski

---