Zygmunt Vetulani, który urodził się 12 września 1950 roku w Poznaniu, to uznawany polski matematyk oraz informatyk, a także lingwista komputerowy. Jego prace koncentrują się na inżynierii języka i sztucznej inteligencji, co czyni go jednym z czołowych ekspertów w tej dziedzinie.
Vetulani pełnił ważną rolę w środowisku akademickim jako profesor nauk technicznych, a jego wkład w rozwój młodych naukowców był nieoceniony. W latach 1993–2020 miał zaszczyt kierować Zakładem Lingwistyki Informatycznej i Sztucznej Inteligencji na Wydziale Matematyki i Informatyki Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu.
Jako autor ponad stu publikacji naukowych, Zygmunt Vetulani wniósł znaczący wkład w rozwój nauki, a jego prace są szeroko cytowane w literaturze przedmiotu. Ponadto, poza sferą akademicką, jest również d działaczem szermierczym i szermierzem niezawodowym, co świadczy o jego różnorodnych zainteresowaniach i umiejętnościach.
Życiorys
Pochodzenie
Zygmunt Vetulani przyszedł na świat jako syn Tadeusza Vetulaniego, znanego zoologa, który pełnił funkcję profesora na Uniwersytecie Poznańskim, oraz Marii z domu Godlewskiej, doktora nauk medycznych oraz chirurga stomatologicznego. Jego dziadek ze strony ojca, Roman Vetulani, był nauczycielem w Sanoku. Rodzina Vetulanich osiedliła się w Polsce w XVIII wieku, pochodząc z Toskanii. Z kolei dziadek od strony matki, Jan Nepomucen Godlewski, był uznawanym lekarzem i aktywistą społecznym.
Młodość i edukacja
Urodziny Zygmunta miały miejsce 12 września 1950 roku w Poznaniu. Niestety, w lutym 1952 roku, w wieku niespełna dwóch lat, stracił ojca, który zmarł nagle na zawał serca. Wychowywał się głównie pod okiem matki. W 1968 roku zdał maturę w I Liceum Ogólnokształcącym im. Karola Marcinkowskiego. Po ukończeniu szkoły średniej, w 1973 roku, zdobył tytuł magistra inżyniera na Uniwersytecie im. Adama Mickiewicza (UAM). Jego doktorat obroniony w 1977 roku na Uniwersytecie Warszawskim, gdzie miał zaszczyt uczyć się pod okiem wybitnych specjalistów, Andrzeja Mostowskiego oraz Wiktora Marka. Ponadto, w 1982 roku podjął studia magisterskie z filologii romańskiej na UAM, które ukończył jako drugi kierunek.
Działalność naukowa
W trakcie swojej kariery, Zygmunt Vetulani pełnił rolę stypendysty Rządu Francji na Université d’Aix-Marseille II (1984) oraz był stypendystą Fundacji Alexandra von Humboldta, gdzie pracował na Uniwersytecie w Bielefeld oraz Université Paris VII (1987–1989). Uzyskał stypendium badawcze post-doc Ministerstwa Badań Naukowych i Technologii Republiki Francji, które umożliwiło mu dalsze badania na Université Paris VII oraz Université Paris-Est-Marne-la-Vallée (1991–1992). W 1993 roku odbył stypendium badawcze PECO w Laboratoire d’informatique pour la mécanique et les sciences de l’ingénieur w Orsay.
W 1990 roku riehabilitował się na Wydziale Neofilologii UAM w dziedzinie nauk humanistycznych. Trzy lata później, w 1993 roku, przyjął kierownictwo w Zakładzie Lingwistyki Informatycznej i Sztucznej Inteligencji na Wydziale Matematyki i Informatyki UAM. W ciągu następnych lat, w latach 1998, 2000 oraz 2002, miał zaszczyt być profesorem wizytującym na Université Paris VII i Université Paris XI. Jako uznany specjalista w swojej dziedzinie, w 2006 roku otrzymał tytuł profesora nauk technicznych w zakresie informatyki.
Jego dorobek naukowy obejmuje ponad sto oryginalnych publikacji, w tym artykułów w międzynarodowych czasopismach recenzowanych i sześciu książek poświęconych tematyce lingwistyki komputerowej, inżynierii języka, sztucznej inteligencji oraz robotyki wirtualnej. Jego badania koncentrowały się na technologiach komputerowych dotyczących języka naturalnego i ich wykorzystaniu w aplikacjach związanych z bezpieczeństwem publicznym. W ramach swoich działań, stworzył wiele zasobów elektronicznych do inżynierii języka naturalnego, takich jak POLEX, PolNex, ontologie typu WordNet, w tym PolNet, a także interfejsy języka naturalnego dla systemów informatycznych z kompetencją językową, takie jak POLINT i POLiNT-112-SMS. Na wczesnym etapie swojej kariery, jego badania obejmowały również podstawy matematyki i logiki matematycznej.
Zygmunt Vetulani był liderem oraz współorganizatorem pięciu międzynarodowych projektów badawczych, realizowanych we współpracy z Komitetem Badań Naukowych, Komisją Europejską oraz Rządem Francuskim, a także Ambasadą Francji w Polsce. Poza tym, kierował sześcioma krajowymi projektami badawczymi, które pozyskały fundusze z KBN, Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego oraz z miasta Poznań. Jest także głównym organizatorem konferencji Language and Technology Conference (LTC), która odbywa się co dwa lata w Poznaniu. Zasiadał w komitetach programowych oraz organizacyjnych wielu innych międzynarodowych konferencji naukowych, w tym International Conference on Lexis and Grammar Conference i konferencji Special Track on Natural Language Processing i Special Track on Spatio-Temporal Reasoning z serii FLAIRS.
Od 2010 roku, Vetulani jest członkiem redakcji (Editorial Board) międzynarodowego czasopisma z zakresu lingwistyki komputerowej International Journal of Computational Linguistics Research. Pełnił również funkcję członka zarządu Global Wordnet Association (GWA) w latach 2010–2014 oraz był członkiem Rady Użytkowników Poznańskiego Centrum Superkomputerowo-Sieciowego w latach 2017–2020. Jako ekspert Komisji Europejskiej uczestniczył w ocenie projektów badawczych. Recenzował projekty dla KBN i MNiSW, a także był członkiem Oddziału Poznańskiego Polskiego Towarzystwa Matematycznego. Zrealizował dziewięć przewodów doktorskich jako promotor.
Działalność społeczna
Zygmunt Vetulani jest aktywnym działaczem w dziedzinie szermierki. Pełnił funkcję członka sztabu szkoleniowego oraz zastępcy kierownika sekcji szermierczej w KS Warta Poznań. W 2009 roku zainicjował powstanie sekcji szermierczej w Akademickim Związku Sportowym Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. Współorganizował szereg imprez szermierskich, takich jak Europejski Festiwal Szermierki. W 2021 roku, wybrany na zastępcę przewodniczącego Komisji Rewizyjnej Polskiego Związku Szermierczego, umacniał swoje zaangażowanie w tej dziedzinie.
W stosunku do siebie, amatorsko uprawia sztukę szermierki. Na Mistrzostwach Europy Weteranów w 2014 oraz 2015 roku reprezentował Polskę. W 2015 roku zdołał zdobyć brązowy medal w szpadzie podczas Europejskich Igrzysk Weteranów, które odbyły się w Nicei. W 2021 roku wystąpił w Akademickich Mistrzostwach Polski w Szermierce, zajmując 26. miejsce we florecie, co przyczyniło się do drugiego miejsca drużynowego UAM w klasyfikacji generalnej. Poza tym, w wolnym czasie zajmuje się również narciarstwem, windsurfingiem i pływaniem.
W ramach rodziny, uporządkował Archiwum Polskiej Akademii Nauk, przekazując całość spuścizny swojego ojca, Tadeusza Vetulaniego. Od 2002 roku pełni funkcję wiceprzewodniczącego Kapituły Medalu im. Profesora Tadeusza Vetulaniego. W 2012 roku był jednym z kuratorów wystawy poświęconej Tadeuszowi Vetulaniemu w Białowieskim Parku Narodowym. Ponadto, napisał rozdział dotyczący rodziny Vetulanich w książce „Sanok – nasza tożsamość”. Regularnie prowadził wykłady popularnonaukowe w poznańskich szkołach średnich.
W grudniu 2020 roku, Vetulani był sygnatariuszem listu mieszkańców Poznania z pokolenia marca ’68, który wyrażał solidarność z protestującymi przeciwko decyzjom rządowym, które miały miejsce w Polsce po orzeczeniu Trybunału Konstytucyjnego Julii Przyłębskiej z 22 października 2020 roku.
Życie prywatne
W 1980 roku, w Bydgoszczy, ożenił się z Grażyną Małgorzatą z domu Świerczyńską, filolożką z wykształcenia. Para ma dwie córki: Agnieszkę Vetulani-Cęgiel (urodzoną w 1981 roku), profesjonalną politolożkę, oraz Marię Vetulani (urodzoną w 1996 roku), członkinię Kadry narodowej w szermierce, specjalizującą się w florecie.
Publikacje
Monografie
Do kluczowych publikacji Zygmunta Vetulani należy praca „Jednoznaczne kodowanie fleksji rzeczownika polskiego i jego zastosowanie w słownikach – format Polex”. Została ona opracowana w 1988 roku i ma znaczący wpływ na sposób, w jaki przetwarzane są informacje językowe w elektronicznych słownikach oraz w systemach informacyjnych.
Kolejna pozycja, „Linguistic problems in the theory of man-machine communication in natural language”, opublikowana przez Brockmeyer w 1989 roku, porusza istotne wyzwania związane z interakcją człowieka z maszynami w kontekście języka naturalnego.
W 1990 roku ukazał się „Corpus of consultative dialogues: experimentally collected source data for AI applications”, stanowiący zbiór danych do zastosowań sztucznej inteligencji, wydany przez Wydawnictwo Naukowe UAM. Publikacja ta miała na celu przyczynienie się do rozwoju systemów konwersacyjnych.
W 1996 roku Vetulani współredagował pracę „Język i technologia”, wydaną przez Akademicką Oficynę Wydawniczą PLJ, która bada związek między językiem a nowymi technologiami.
Warto również wspomnieć o publikacji „Dictionary based Methods and Tools for Language Engineering”, opracowanej w 1998 roku we współpracy z innymi specjalistami, która koncentruje się na narzędziach słownikowych w inżynierii językowej.
Kolejną ważną pozycją jest „Komunikacja człowieka z maszyną: komputerowe modelowanie kompetencji językowej”, wydana w 2004 roku przez Akademicką Oficynę Wydawniczą EXIT. Praca ta bada aspekty modelowania językowego w kontekście interakcji człowieka z technologią.
Ostatnia z monografii to „Zasoby językowe i technologia przetwarzania tekstu jako przykład aplikacji z zakresu bezpieczeństwa publicznego POLINT-112-SMS”, która została współautorska i opublikowana w 2010 roku przez Wydawnictwo Naukowe UAM.
Redakcje
W 2023 roku Zygmunt Vetulani, wspólnie z Patrickiem Paroubkiem, redagował książkę „Human Language Technologies as a Challenge for Computer Science and Linguistics”. Publikacja ta została wydana przez Wydawnictwo Naukowe UAM w Poznaniu i stanowi ważny wkład w badania nad technologiami języka w kontekście informatyki oraz lingwistyki.
Nagrody
Zygmunt Vetulani, wybitny informatyk, został uhonorowany wieloma prestiżowymi nagrodami w swojej karierze. Oto niektóre z nich:
- nagroda Ministra Edukacji Narodowej w 1990 roku,
- nagroda Rektora Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w 2001 oraz 2007 roku,
- platynowa odznaka Polskiego Związku Szermierczego w 2022 roku.
Rodzina
Rodzina Vetulanich ma bogatą historię oraz interesujące powiązania, które można śledzić w szczegółowo opracowanej tabeli poniżej. Jest to znakomity przykład na to, jak wielowiekowe tradycje oraz rodzinne relacje kształtują dziedzictwo naukowe oraz społeczne.
| _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | Michał Vetulani | _ | Franciszka Śliwińska | _ | _ | _ | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| _ | _ | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| _ | Jan Vetulani | _ | Matylda Pisz | _ | _ | _ | Roman Vetulani | _ | _ | _ | Elżbieta Kunachowicz | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | Franciszek Latinik | _ | _ | _ | _ | _ | _ | Franciszek Vetulani | _ | Katarzyna Ipohorska-Lenkiewicz | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| _ | Eugeniusz Vetulani | _ | _ | _ | Kazimierz Vetulani | _ | Zygmunt Vetulani | _ | Tadeusz Vetulani | _ | Maria Godlewska | _ | _ | _ | Adam Vetulani | _ | Irena Latinik | _ | Zofia Vetulani | _ | Bohdan de Nisau | _ | Maria Vetulani de Nisau | _ | Cecylia Vetulani | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| _ | _ | _ | _ | _ | _ | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | Agnieszka Vetulani-Cęgiel | _ | Maria Vetulani | _ | Charles Belfoure | _ | Marek Vetulani | _ | Tomasz Vetulani | _ | _ | _ | _ | _ | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Przypisy
- Language & Technology Conference. [dostęp 24.03.2023 r.] [zarchiwizowane z tego adresu].
- Oddział Poznański. ptm.org.pl. [dostęp 31.01.2023 r.] [zarchiwizowane z tego adresu].
- Zmiany w Radzie Użytkowników PCSS. pcss.pl, 10.03.2017 r. [dostęp 12.05.2022 r.] [zarchiwizowane z tego adresu].
- My, ludzie Marca' 68 – was popieramy!. monitorkonstytucyjny.eu, 17.12.2020 r. [dostęp 17.12.2020 r.]
- Pokolenie Marca '68: Przysyłamy Wam nasze solidarne wsparcie. wyborcza.pl, 17.12.2020 r. [dostęp 17.12.2020 r.]
- Ludzie „Sokoła”. sokolsanok.pl, 05.10.2013 r. [dostęp 17.12.2020 r.]
- Zygmunt Vetulani wystąpił w Drużynowych Mistrzostwach Europy Weteranów. Warta Poznań, 18.05.2014 r. [dostęp 06.06.2014 r.] (pol.).
- Mistrzostwa Europy Weteranów z udziałem prof. Zygmunta Vetulaniego. Warta Poznań, 11.05.2015 r. [dostęp 13.07.2015 r.] (pol.).
- Radosław Nawrot: Niedawno skończył 65 lat. Właśnie zdobył brązowy medal igrzysk europejskich w szermierce. sport.pl, 06.10.2015 r. [dostęp 06.10.2015 r.] (pol.).
- O sekcji szermierczej Klubu Uczelnianego AZS UAM. szermierkabuduje.pl. [dostęp 19.04.2021 r.]
- Akademickie Mistrzostwa Polski w Szermierce (24.06.2021). uamsport.pl. [dostęp 01.07.2021 r.]
- Tadeusz Tomaszewski nowym Prezesem Polskiego Związku Szermierczego. pzszerm.pl, 26.09.2021 r. [dostęp 23.12.2021 r.] [zarchiwizowane z tego adresu].
- Komisja Rewizyjna. pzszerm.pl, 2021 r. [dostęp 23.12.2021 r.] [zarchiwizowane z tego adresu].
- Nota biograficzna w książce Komunikacja człowieka z maszyną. [dostęp 27.10.2017 r.]
- Informatyku! Ucz się polskiego − wykład z cyklu spotkania z matematyką. matematyka.poznan.pl, 19.01.2018 r. [dostęp 21.06.2022 r.] [zarchiwizowane z tego adresu].
- Zygmunt Vetulani: Z ziemi włoskiej do Sanoka. Esej o rodzinie Vetulanich. W: Sanok – nasza tożsamość. Historia, kultura, środowisko. Sanok: Miejska Biblioteka Publiczna im. Grzegorza z Sanoka, 2014, s. 92–107.
- Piotr Daszkiewicz, Zbigniew Jaworski, Zygmunt Vetulani: Vetulani Tadeusz. W: Luminarze nauki Uniwersytetu Poznańskiego w latach 1919–2019. Poznań: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, 2019, s. 750–754.
- Grażyna Vetulani. neo.amu.edu.pl. [dostęp 06.06.2014 r.] (pol.).
- Polski Związek Hodowców Koni – Działalność Sekcji Hodowców Koników Polskich w 2005. pzhk.pl, 16.03.2006 r. [dostęp 20.07.2019 r.] (pol.).
- Andrzej Kunachowicz: Trzy wojny w siodle. Wspomnienia z lat 1914–1939 legionisty, rotmistrza Szwoleżerów, dowódcy 14. Pułku Ułanów Jazłowieckich i 20. Pułku Ułanów Króla Jana III Sobieskiego. Warszawa: Wydawnictwo ZP, 2011.
Pozostali ludzie w kategorii "Nauka i edukacja":
Teodor Teofil Matecki | Ernst Kantorowicz | Tomasz Dietl | Eugeniusz Rychlewski | Marek Ziółkowski (socjolog) | Hanna Domańska-Lifsches | Jacek Kowalski | Maria Trzeciakowska | Zygmunt Bauman | Igor Kraszewski | Witalis Ludwiczak | Jan Węglarz | Maria Hrabowska | Andrzej Grzybkowski | Zofia Ostrowska-Kębłowska | Władysław Findeisen | Michał Sobkowski | Aleksander Szulc | Adam Heymowski | Zbigniew ZielonkaOceń: Zygmunt Vetulani (informatyk)