Park Jana Henryka Dąbrowskiego w Poznaniu

---

Historia

Do 1945

Park Jana Henryka Dąbrowskiego ma bogatą historię, która sięga XVIII wieku, kiedy to powstały dwie posesje. Zachodni fragment należał wtedy do rodziny Szwertmanów, a jego nowym właścicielem został Stanisław Dąmbski, wojewoda brzeskokujawski. W 1785 roku zakupił on te tereny, które w tamtym czasie były przeważnie obsadzone sadami jabłkowymi. Następnie posiadłość ta przeszła na własność Macieja Mielżyńskiego z linii chobienickiej.

Wschodnia część parku, gdzie znajdował się drewniany dwór oraz park nazywany „watsonowskim”, weszła w posiadanie Józefa Klemensa Mielżyńskiego w 1788 roku. Zakupił ją za sumę 6000 złotych od Adama Jasieńskiego oraz jego żony – Petroneli z Wodzińskich. Po śmierci Józefa w 1792 roku obydwie posesje połączyły się, a ich właścicielami zostali Maciej Mielżyński oraz jego bliscy.

Warto dodać, że część posesji została przymusowo wykupiona przez państwo pruskie, które przeznaczyło część z otrzymanych 18.000 talarów na spłatę długów Anny Mycielskiej, żony Stanisława Mycielskiego. Te ziemie stały się areną czynów wznoszących cmentarze, w tym części kalwińskiej oraz staroluterańskiej.

Cmentarz staroluterański charakteryzował się swobodnym, pejzażowym układem, nie trzymającym się reguł ścisłej symetrii. Jego kompozycję wyznaczała aleja prowadząca ze wschodu ku zachodowi. Na terenie tym dominowały różnorodne nagrobki w formie kolumn oraz obelisków.

Wszystko to było otoczone pięknymi dworami, w tym dworem Chełmickich, który wznosił się na skarpie tuż przy ulicy Półwiejskiej. Właściwe wejście było skierowane ku ulicy Ogrodowej, co umożliwiało odwiedzającym dostęp do tego urokliwego miejsca. Oprócz tego istniał również dwór Mycielskich oraz drugi dwór należący do Joanny z Wyssogota-Zakrzewskiej Rogalińskiej, lecz w wyniku zmian urbanistycznych wszystkie te obiekty zniknęły z krajobrazu parku.

Po 1945

Rok 1945 był czasem wielkich zniszczeń, które dotknęły nie tylko architekturę, ale także zieleń parku. Zdewastowane zostały zarówno nagrobki, jak i większość drzew, w tym lipy, dęby, topole oraz cisy. Ocalała jedynie jedna empirowa kolumna nagrobna, będąca świadectwem przeszłości. Na terenie parku toczyły się ciężkie walki, szczególnie o pobliski Dom Żołnierza, który w tamtych czasach służył jako siedziba Gestapo.

W międzywojennym okresie, dokładnie od 1936 roku, Okręgowy Komitet Ochrony Przyrody w Poznaniu prowadził starania na rzecz utworzenia rezerwatu przyrody na terenie cmentarza, gdzie podkreślano bogactwo runa oraz interesujące krzewy. Niestety, napotkano sprzeciw ze strony gminy ewangelickiej, skutkujący brakiem realizacji tych planów.

W rezultacie, w latach 1934-1935 podejmowano próby ochrony konserwatorskiej nagrobków przez gminę ewangelicką oraz Witolda Dalbora. Niestety, większość roślinności została zniszczona powiązanymi z walkami zniszczeniami, co doprowadziło do wyginięcia wielu gatunków, w tym rzadko występujących ślimaków. Z tego okresu przetrwały nieliczne topole, lipy oraz kasztanowce. Dwór Mycielskich, świadek przeszłości, został rozebrany na polecenie władz miejskich w 1971 roku w związku z planami budowy Trasy Piekary. Budowla ta nadal pozostaje w pamięci jako jeden z elementów historii parku.

Sytuacja zmieniła się podczas budowy Starego Browaru, która przyczyniła się do zmian w topografii południowej części parku. Powstały nowe oczka wodne. Tadao Andō zaprojektował nowoczesne ogrodzenie wokół tego kompleksu. W nadchodzących latach park czeka gruntowna rewitalizacja, a wśród interesujących okazów drzew znajdują się rozwidlony jesion oraz lipy z licznymi guzowatymi naroślami.

Obiekty

Na północno-wschodnim krańcu parku znajdują się interesujące obiekty, w tym:

• metodystyczny kościół Świętego Krzyża, wzniesiony w latach 1885-1886,
• oraz nowoczesny Nie-pomnik autorstwa Norberta Sarneckiego, który powstał w 2010 roku.

W parku można dostrzec również ślady dawnego cmentarza, na które składa się aleja kasztanowców biegnąca wzdłuż ulicy Ogrodowej. Występują tu nieliczne stare drzewa oraz fragmenty bazy kolumny, które pochodzą z jednego z niezidentyfikowanych nagrobków.

Zachowane odłamki innych nagrobków zostały starannie złożone w piwnicach Gimnazjum św. Marii Magdaleny na Garbarach.

Pochowani na dawnych cmentarzach

Na terenie cmentarza luterańskiego oraz kalwińskiego spoczywają liczne osobistości, które odcisnęły swoje piętno w historii Poznania. Wśród nich znajdują się:

• Otto von Beneckendorf und von Hindenburg – radca krajowy okręgu poznańskiego (stryj feldmarszałka Paula von Hindenburga),
• rodzina Monnicków oraz Kniffów – krewni matki feldmarszałka Paula von Hindenburga,
• Otto Mathias Guderian – syndyk miejski,
• Eugen Naumann – nadburmistrz Poznania,
• Samuel Hildebrandt, Abraham Emmanuel Wolf i Alfons Toporski – lekarze,
• Karol Goelb – pastor,
• Albert Vogt – muzyk,
• Karl Drewitz – architekt,
• Gotthilf Berger – kupiec i działacz społeczny,
• członkowie rodzin: Wosidło, Wilczyński, Jagielski, Brzeziński, Rzeszko, Żychliński, Pilaski, Woyda oraz Gołębiowski.

---

Oceń: Park Jana Henryka Dąbrowskiego w Poznaniu

---