Szachty (Poznań)

---

Historia

Obie jednostki topograficzne, o bogatej tradycji cegielnianej, prezentują unikalny obraz przemysłowy i kulturowy regionu. Warto zwrócić uwagę na kompleks domów wielorodzinnych, które powstały na początku XX wieku dla pracowników cegielni przy ul. Rudnicze. W tej części miasta istniała także sieć kilkunastu cegielni, które były ze sobą powiązane oraz z gliniankami przez dedykowane koleje cegielniane, jak i bocznice normalnotorowe, które miały dostęp do obecnej linii E20.

Pozostałości po intensywnej działalności cegielniczej można odnaleźć w postaci licznych stawów – dawnych glinianek, które w znaczący sposób kształtują lokalny klimat kulturowy. Wśród najważniejszych akwenów, które zasługują na szczególną uwagę, można wymienić: Stara Baba, Staw Baczkowski, Staw Kachlarski, Karpętaj oraz Głęboki Dół. Te akweny rozciągają się również na wschód w kierunku Górczyna, Świerczewa i Kotowa, gdzie znajduje się m.in. Staw Rozlany.

Łącznie w tej okolicy można znaleźć około 40 akwenów o różnorodnej powierzchni, która waha się od 0,2 do 12 hektarów. W latach 70. XX wieku te tereny uznane zostały za jedne z najcenniejszych przyrodniczo w Poznaniu i objęte ochroną jako użytki ekologiczne.

Od 2014 roku rozpoczęto proces przystosowywania obszaru Szacht do celów rekreacyjnych i turystycznych. W tym roku zrealizowano budowę pierwszych ścieżek spacerowych, a także ustawiono ławki i kosze na śmieci wzdłuż ulicy Roberta Kocha oraz Strumienia Junikowskiego. W 2018 roku na potrzeby turystów oddano do użytku wieżę widokową oraz pomost spacerowy.

Stalowa wieża, zaprojektowana na planie trójkąta, ma wysokość 25 metrów i pokryta jest materiałem drewnopodobnym. Aby dotrzeć na platformę szczytową z panoramą Poznania i Lubonia, trzeba pokonać około 120 schodów. Obiekt ten, oświetlony i monitorowany, został zrealizowany ze środków Poznańskiego Budżetu Obywatelskiego, na wniosek radnego osiedlowego, Tomasza Wierzbickiego.

Powstanie cegielni

Wszystkie cegielnie w Poznaniu pojawiły się w okresie znaczącego boomu budowlanego, który miał miejsce na przełomie XIX i XX wieku. To właśnie wtedy zlikwidowano część obwarowań Twierdzy Poznań, co stworzyło sprzyjające warunki dla rozwoju budownictwa.

Cegielnie produkowały materiały budowlane, które były niezbędne do realizacji różnych inwestycji w mieście aż do lat 90. XX wieku, kiedy to nastąpiła likwidacja ostatnich zakładów.

Geneza nazwy

Nazwa Szachty ma swoje korzenie w języku niemieckim, co potwierdza związek w tym kontekście. Słowo Schacht, które tłumaczymy jako szyb lub dół, wskazuje na jego znaczenie i pochodzenie. Natomiast forma schachten oznacza wykopać, co dodatkowo przyczynia się do lepszego zrozumienia tej nazwy.

Nazwy ulic

W obszarze Rudniczego spotykamy się z nazwami ulic, które mają wyraźny związek z lokalnymi cegielniami. Ulice, takie jak Ceglana, Glinianki oraz Wykopy, odzwierciedlają tradycje i historię związane z tym rzemiosłem. Te toponimy nie tylko wskazują na specyfikę regionu, ale także przyczyniają się do zachowania pamięci o lokalnym przemyśle.

Przyroda

Pierwsze prace dotyczące przyrody w rejonie Szacht datują się na lata 30. XX wieku, kiedy to prowadzone były badania przez Helenę Szafran (Rafalski i Urbański, 1930, 1932) oraz w roku 1959. Użytek ekologiczny Kopanina II został szczegółowo zbadany w 1992, natomiast w roku 1995 przeprowadzono badanie całej doliny Strumienia Junikowskiego. Można wyróżnić również badania dotyczące fitoplanktonu zbiorników wodnych, które miały miejsce w latach 1980 i 1995, a także istotne analizy ornitologiczne w 1995 roku.

Roślinność w tym obszarze rozwijała się w toku sukcesji wtórnej w XX wieku, szczególnie w wyniku działalności przemysłowej w historycznych odkrywkach iłów. Roślinność pojawia się w sposób naturalny z wpływem działań człowieka, adaptując się do lokalnych warunków hydrologicznych oraz edaficznych. Od lat 70. XX wieku warunki te są stabilne, co doprowadziło do uformowania się długotrwałych zbiorowisk roślinnych.

Obszar użytku ekologicznego Kopanina I, znajdujący się po zachodniej stronie ul. Głogowskiej, charakteryzuje się mniej różnorodnym ukształtowaniem terenu w porównaniu do Kopanina II, położonego po wschodniej stronie tej samej ulicy. Przeważająca część obszaru jest płaska i obejmuje wilgotne łąki turzycowe oraz szuwary. Najwyższe wzniesienie można znaleźć w okolicach torowiska linii kolejowej nr 3, które opada w kierunku Stawu Baczkowskiego.

Kopanina II z kolei leży w wydłużonym obniżeniu Strumienia Junikowskiego, a na południowym zachodzie znajdują się wyżej położone tereny. Podobna sytuacja ma miejsce w rejonie przylegającym do Lubonia, który w większości jest zagospodarowany rolniczo. Przy zabudowaniach na osi północno-wschodniej występują terasowe skarpy, różniące się spadkami oraz nachyleniami. Na tym obszarze znajduje się również fragment lasoparku. W rejonie południowego zachodu, przy Stawie Rozlanym, dostrzegamy wzniesienie związane z dawnym wyrobiskiem i cegielnią. Zbocza charakteryzują się zróżnicowanym reliefem, zwłaszcza blisko ulicy Głogowskiej.

Na terenie Szacht odnotowano bogaty świat fauny, a w tym różnego rodzaju ryby, takie jak: węgorz europejski, karp, leszcz, krąp, lin, karaś pospolity, płoć, wzdręga, sum oraz okoń. W obrębie zbiorników wodnych można spotkać też gatunki takie jak karczownik ziemnowodny, gronostaj, żaba śmieszka, wodnik zwyczajny, mewa śmieszka, rybitwa rzeczna, perkoz dwuczuby, czernica, remiz, traszka zwyczajna, a także ślimaki: zagrzebka pospolita, zatoczek lśniący, błotniarka jajowata i zatoczek białawy.

W 1998 roku stwierdzono tutaj istnienie 328 gatunków flory, a dominujące rodziny to: Astraceae (45 gatunków), Poaceae (29), Fabaceae (27), Rosaceae (24), Brassicaceae (15), Apiaceae (13) oraz Cyperaceae (11). Oznaczono również 63 gatunki drzew i krzewów oraz wyróżniono cztery ugrupowania tych roślin:

• od strony ul. Leszczyńskiej wśród zróżnicowanych gatunkowo drzew z dominującą olszą czarną i wiązem szypułkowym,
• przy cegielni z wąskim zadrzewieniem przewyższającym klony, lipy i robinie,
• przy ul. Głogowskiej w otoczeniu dzikiego sadu,
• na końcu ulicy Wykopy z lasoparkiem, w którym rosną klon, wiąz oraz lipa.

Stwierdzono liczne gatunki synantropijne oraz te o pochodzeniu obcym bądź rosnące poza swoim naturalnym zasięgiem geograficznym, co stanowi około 20% lokalnej flory. Również zaobserwowano gatunki rzadkie i zagrożone w Wielkopolsce, w tym te podlegające ochronie, które stanowią 3,7% tutejszych taksonów. W latach 1974–1975 przeprowadzono badania hydrobiologiczne zbiorników, które wskazywały na nadmierną eutrofizację wód. Żyło tam wtedy 474 gatunki glonów, głównie okrzemki, zielenice oraz sinice. Podczas badań florystycznych w 1996 roku odkryto dwa nowe stanowiska storczyków: listerii jajowatej oraz kukułki krwistej, które niestety znajdują się pod silnym wpływem antropopresji.

Komunikacja

Dojazd do malowniczych szachtów w Poznaniu realizowany jest przez autobusy kilku linii. Warto zwrócić uwagę, że dostępność transportu publicznego znacząco ułatwia dotarcie w to miejsce, co sprawia, że jest ono idealnym punktem na weekendowy wypad.

Autobusy linii 610, 616 oraz 180 zatrzymują się przy przystanku Wykopy, który znajduje się na wschodniej części kompleksu. Alternatywnie, linia 180 kieruje się do przystanku Rudnicze, usytuowanego na zachodzie.

Jeśli planujesz dojazd od strony Świerczewa, dostępna jest linia 175, która obsługuje przystanki Koźmińska, Buczka oraz Okulickiego.

---

Oceń: Szachty (Poznań)

---