Wierzbak (dopływ Bogdanki)

---

Nazwa

Historia nazwy tego cieku wodnego sięga czasów archaicznych. Pierwotnie nazywano go Rudnik, co miało związek z pokładami torfu oraz błotnistym podłożem, które są charakterystyczne dla obszarów bagiennych. Ta staropolska nazwa, wywodząca się od określenia „rudy”, została uwieczniona w dokumentach z 1257 oraz 1296 roku.

W miarę upływu czasu, nazwa Rudnik z biegiem lat ewoluowała; w 1440 roku mjesto to odnotowano jako Rudnyk. Dopiero XIX wiek przyniósł nową formę nazwy, mianowicie Wierzbak (lub Wierzbiak). Aby zrozumieć jej genezę, trzeba cofnąć się do początków XV wieku, kiedy to wspomniano o młynie znanym jako Wierzbięty Młyn (1408).

W kolejnych latach młyn przyjął różne formy nazw, takie jak Wierzbny Młyn w 1445 roku, a następnie Wierzbnik w 1515 oraz Wierzbak w 1563 roku. Wszystkie te nazewnictwa wskazują na związek z osobą pierwszego właściciela, Jakuba Wierzbięty, być może również w formie Wirzbnego, co podkreśla ludzką obecność i historię związane z tym regionem.

Przebieg

Obszar, w którym ma swoje źródła Wierzbak, zlokalizowany jest na Podolanach, w okolicach ulic Rzepeckiej oraz Raczyńskiego. Rzeka ta również przepływa przez Piątkowo, co stanowi dodatkowy ciek, a wszystko to dzieje się w bliskim sąsiedztwie Osiedla Hulewiczów. W trakcie swojego biegu, Wierzbak mija tereny znacznie zurbanizowane, industrialne oraz obszary ogrodów działkowych. Rzeka rozdziela Bonin od Winiar, gdzie w przeszłości towarzyszyła jej ul. św. Stanisława, a jej bieg kończy się w Bogance na Sołaczu, poniżej Stawów Sołackich, obok Alei Wielkopolskiej.

Na całej długości Wierzbaka znajdują się mosty przebiegające nad rzeką na istotnych ulicach, takich jak Janiny Omańkowskiej, Strzeszyńskiej, Druskiennickiej, Lutyckiej oraz Dojazd. Na wielu odcinkach rzeka została skanalizowana, co miało miejsce m.in. na Winiarach i Sołaczu. W rejonie ul. Winiarskiej, dolinę Wierzbaka przecięła linia tramwajowa kierująca się w stronę Piątkowskiej, co sprawiło, że powstał tutaj stosunkowo okazały nasyp z dużym przepustem betonowym. W okolicy Podolan utworzono niewielki zbiornik retencyjny – Folwark Podolany, który przeszedł proces odmulania w roku 2009. Na ul. Janiny Omańkowskiej, od Wierzbaka rozpoczyna się zabytkowa aleja kasztanowców. Dodatkowo, przy rzece stworzono krótką promenadę spacerową, która prowadzi do ul. Marcina Rożka, wzbogaconą o plac zabaw.

W roku 2013 na obszarze znajdującym się nad Wierzbakiem otwarto dwa parki: Edukacji Ekologicznej Strzeszyn (na ul. Homera) oraz Leszka Bergera (na ul. Druskiennickiej/Strzeszyńskiej). Historia Wierzbaka sięga XVIII wieku, kiedy to jego bieg w dolnym odcinku przebiegał nieco inaczej – była to trasa przebiegająca pod stóp dawnej wsi Winiary, zlokalizowanej w rejonie dzisiejszej Cytadeli. Tam Wierzbak wpadał do Warty na obszarze Grochowych Łąk, gdzie istniał niewielki staw umiejscowiony na cieku.

W XIX wieku, po budowie Twierdzy w Poznaniu, Wierzbak nabrał nowego znaczenia militarnego. Przepływał z północy, przecinając granice miasta w północno-zachodniej części, a jego koryto biegło w szerokiej dolinie wzdłuż południowo-zachodniego stoku wzgórza Winiarskiego. Wody z tej rzeki zasilały system fos w fortach, nie tylko południowo-zachodniej flanki fortu Winiary, ale również fragment rdzenia (nadszaniec Magazynowy, narożnik i bastion VI), przy czym woda była spiętrzona przez jaz w rejonie podnóża fortu Winiary. Następnie Wierzbak płynął na wschód przez podmokłe Grochowe Łąki, a jego wody w końcu wpadały do Warty w regionie obecnej przepompowni ścieków przy Garbarach. W końcu XIX wieku całkowicie skanalizowano Wierzbaka.

Krótki odcinek, równolegle do skanalizowanego Wierzbaka, to ulica Źródlana, której nazwa najprawdopodobniej wywodzi się z dawnego źródełka, które znajdowało się w tamtej okolicy, a wody z niego uchodziły do pobliskiego Wierzbaka.

Nazewnictwo

Wierzbak, jako ciek wodny, stał się źródłem inspiracji dla wielu lokalnych nazw. Przykłady pochodzące od tej nazwy to:

• ulica Nad Wierzbakiem (do 1918 roku znana jako Weidentalstrasse), znajdująca się na Sołaczu,
• Dom Kultury Wierzbak,
• grupa poetycka Wierzbak.

---

Oceń: Wierzbak (dopływ Bogdanki)

---