Parafia Świętych Apostołów Piotra i Pawła w Poznaniu

---

Historia parafii

Początek istnienia tej parafii ma swoje korzenie w czasach, gdy chrześcijaństwo zaczęło się zakorzeniać na polskich ziemiach w X wieku. To tu, w obrębie grodzisk poznańskich, mogło zająć się budową kaplicy przy książęcym palatium, uznawanej za najstarszą chrześcijańską świątynię na obszarze Poznania oraz w ówczesnym państwie Polan.

Rok 968 przyniósł erzygon diecezji poznańskiej, co dało początek budowie katedry, która szybko stała się ważnym ośrodkiem chrześcijańskiego kultu. Pierwszym biskupem diecezji był Jordan, wspierany przez grupę misjonarzy, w tym benedyktynów. W efekcie ich działań, powrastały samodzielne parafie, co sprzyjało rozwojowi hierarchicznej struktury diecezji. Katedra pełniła rolę centralną dla mieszkańców okolicznych terenów.

Możliwe, że w latach czterdziestych XII wieku, na obszarze podgrodzia o nazwie Zagórze, zbudowano kościół pod wezwaniem św. Mikołaja, który stał się parafią dla ludności zamieszkującej w najbliższym sąsiedztwie. W miarę rozwoju podległych parafii, już otwierane nowe kościoły, m.in. na Komandorii, Berdychowie oraz w Chwaliszewie, doprowadziły do zmniejszenia zasięgu tej parafii. Niestety, w wyniku katastrofalnego stanu budynków, parafia została zamknięta w 1805 roku, a diecezjalne duchowieństwo objęło funkcje duszpasterskie w obrębie katedry. Sam kościół został rozebrany w 1817 roku.

W roku 1231, przy kościele św. Małgorzaty, biskup Paweł II osiedlił dominikanów, którzy przenieśli się na lewy brzeg Warty w 1244 roku, co sprawiło, że kościół stał się nowym miejscem kultu. Dominikanie zaczęli pełnić posługę duszpasterską dla społeczności Śródki, Ostrówka i Zawad. Przy kościele istniała także parafialna szkoła, a od XVI wieku zorganizowano szpital. W 1665 roku proboszcz Stanisław Grudowicz wstąpił do zakonu filipinów i założył pierwszą wspólnotę tego zakonu na ziemiach polskich. Sześć lat później, po uzyskaniu zgody biskupa Stefana Wierzbowskiego, kongregacja przyjęła nadzór nad parafią. Uroczystość ta miała miejsce 15 listopada 1671 roku.

Ponadto, ze względu na potrzeby gospodarcze, wieś Mychowo została dołączona jako zaplecze finansowe dla nowej kongregacji. W roku 1746 rozpoczęła się budowa murowanego klasztoru w pobliżu kościoła. Duchowni filipini poczynili znaczące postępy w działalności duszpasterskiej, prowadząc katechezy oraz wykładając teologię na pobliskiej Akademii Lubrańskiego. Z kolei w XVIII wieku, społeczność parafialna osiągnęła liczebność około 700-800 wiernych, a przy kościele działały dwa bractwa: Literackie (założone w 1596 r.) i św. Barbary (założone w 1659 r.).

Rok 1805 stanowił procent decydujący moment, kiedy to władze pruskie zdecydowały o kasacie zakonów, co miałoś znaczący wpływ na dalszy rozwój parafii. Zastosowanie dekretów przez bp. Ignacego Raczyńskiego z dnia 1 marca 1805 roku sprawił, że kościół św. Małgorzaty stał się pomocniczym dla archikatedry. Ograniczenia w celebracjach wpłynęły na dostępność nabożeństw, dozwolone były jedynie dwie niedzielne Msze i spotkania różnorakie. Po likwidacji obecności filipinów, ostatnim proboszczem został ks. Jan Kowalski, a obowiązki duszpasterskie przejął ks. Antoni Lipiński.

W 1848 roku w klasztorze zamieszkały siostry szarytki, które ustanowiły dom dla sierot pod wezwaniem św. Wincentego a Paulo, jako drugą instytucję tego zgromadzenia w Poznaniu. W latach 1899–1900 dobudowano skrzydło zachodnie oraz kaplicę. Do 1990 roku siostry prowadziły działalność wychowawczą, a następnie, po wielu latach, znów zagościli filipini w Śródce. Obecnie w odbudowanych budynkach klasztornych oraz w sąsiadującym budynku dawnej szkoły katolickiej działa Katedralna Ogólnokształcąca Szkoła Muzyczna zarządzana przez archidiecezję poznańską.

W roku 1657 bp Wojciech Tolibowski powołał na Śródce zakon franciszkanów reformatów, którego obecność na Górze Kawalerskiej skutkowała rozpoczęciem budowy klasztoru i kościoła pw. św. Kazimierza i Niepokalanego Poczęcia NMP. Zakończono ją w roku 1681, a konsekrowana została cztery lata później. Posługa franciszkanów trwała do roku 1804, gdy w wyniku działań zaborczych zakon został rozwiązany, a pruska władza przejęła klasztorne budowle. Ostatni reformat zmarł w 1826 roku, a w 1963 roku świątynia przeszła pod patronat Kościoła Polskokatolickiego.

Zmiany polityczne w Prusach zmusiły do reorganizacji struktury parafialnej. Kapituła katedralna przejęła odpowiedzialność duchową za mieszkańców Śródki, Zawad, Zagórza i Chwaliszewa. Urząd proboszcza pełnił prepozyt kapituły, który wyznaczał z grona wikariuszy administratora. W tym czasie w obiegu potocznym posługiwano się terminem parafii tumskiej lub św. Małgorzaty. Ograniczenia w sprawowaniu praktyk religijnych doprowadziły do spadku liczby wiernych. Mimo to w latach czterdziestych XIX wieku sytuacja zaczęła się polepszać, co umożliwiło obchody świąt oraz prowadzenie katechezy. Do połowy tego stulecia liczba wiernych wzrosła do 5200.

W latach 1914–1939 redagowano „Tygodnik Kościelny Parafii Archikatedralnej”, jeden z pierwszy w Polsce periodyków parafialnych. W trakcie II wojny światowej, wszystkie kościoły w parafii zostały siłą zamknięte przez niemieckie władze, a wierni mogli tylko korzystać z nabożeństw w kościołach: św. Wojciecha i Matki Boskiej Bolesnej znajdujących się na Świętym Łazarzu. Smutne wydarzenie miało miejsce 9 listopada 1939 roku, kiedy to proboszcz ks. Kazimierz Szreybrowski został aresztowany i osadzony w obozie w Posen, gdzie zginął 8 stycznia 1940 roku. O tym tragicznym incydencie przypomina tablica umieszczona na zewnętrznej ścianie kościoła św. Małgorzaty.

Po zakończeniu II wojny światowej doszło do poważnych zniszczeń, w tym pożaru, który zniszczył niemal 2/3 katedry 15 lutego 1945 roku. Prace odbudowujące trwały do 1956 roku. Administratorem parafii po wojnie został przetrwały wikariusz ks. Czesław Pawlaczyk, a w 1947 roku mianowano go ojcem duchownym w Arcybiskupim Seminarium Duchownym. Jego miejsce zajął ks. Władysław Kawski. W 1979 roku, przy kościele pw. Wszystkich Świętych, utworzono ośrodek duszpasterski, a po dwóch latach została tam ustanowiona samodzielna parafia.

Miejsca kultu

Główne

W Poznaniu znajduje się wiele miejsc kultu, z których kluczową rolę odgrywa Bazylika archikatedralna Świętych Apostołów Piotra i Pawła, która pełni funkcję głównego oraz tytularnego kościoła parafii. Jest to nie tylko miejsce modlitwy, ale również symbol dziedzictwa mieszkańców Poznania.

Kolejną istotną świątynią jest Kościół św. Małgorzaty na Śródce, który stanowi kościół pomocniczy, oferując wsparcie duchowe dla wielu wiernych.

Nie można zapomnieć o Kościele Najświętszej Maryi Panny in summo, który ma duże znaczenie historyczne i dodaje niezwykłego charakteru duchowemu krajobrazowi tego miasta.

Pozostałe

Wśród innych miejsc kultu należy wymienić kaplicę pw. Zwiastowania NMP, znajdującą się przy Wydziale Teologicznym UAM (dawna seminaryjna) przy ul. Wieżowej 2-4. To miejsce stanowi punkt odniesienia dla studentów oraz tych, którzy szukają przestrzeni do refleksji.

Obok kaplicy, bardzo ważnym miejscem jest Arcybiskupie Seminarium Duchowne w Poznaniu, które również mieści się przy ul. Wieżowej 2-4, oferując formację dla przyszłych kapłanów.

Na ul. Panny Maryi 4 znajduje się Wyższe Seminarium Duchowne Towarzystwa Chrystusowego dla Polonii Zagranicznej w Poznaniu, skupiające się na przygotowaniu duchownych do pracy w diaspore.

Warto także zwrócić uwagę na dom formacyjny księży filipinów przy ul. Wieżowej 5, dom zakonny Zgromadzenia Sióstr Franciszkanek Rodziny Maryi na ul. Ostrów Tumski 14 oraz dom zakonny Zgromadzenia Braci Serca Jezusowego położony przy ul. Posadzego 6, które wszystkie odgrywają znaczącą rolę w szerzeniu duchowości i działalności charytatywnej w Poznaniu.

Cmentarze

Pierwszy cmentarz dla mieszkańców Poznania zlokalizowano na obszarze dzisiejszego Ostrówka, naprzeciwko Cybiny. Funkcjonował on prawdopodobnie do końca XI wieku. W połowie XII stulecia zmarłych zaczęto grzebać wokół kościoła św. Mikołaja. W tamtych czasach istniała tradycja ulokowywania cmentarzy przy kościołach, co miało miejsce również w katedrze, przy kościele Najświętszej Maryi Panny oraz w świątyni św. Małgorzaty. Znaczne osobistości, w szczególności duchowni, znajdowały swoje miejsce spoczynku w podziemiach. W katedrze kryto ciała pierwszych władców Polski, takich jak Mieszko I i Bolesław Chrobry, a także biskupów poznańskich.

W 1792 roku pruskie władze wydały zarządzenie, które zabraniało przeprowadzania pochówków w kryptach oraz w obszarach przykościelnych. W związku z tym na Komandorii, nieopodal kościoła św. Jana Jerozolimskiego, wyznaczono przestrzeń pod nekropolię dla trzech parafii: śródeckiej, zagórzańskiej oraz św. Jana. Zanim to jednak miało miejsce, zmarłych tymczasowo grzebano na obszarze za kościołem reformatów, który obecnie jest terenem zielonym w pobliżu Domu Pomocy Społecznej przy ul. Konarskiego. W 1837 roku poświęcono cmentarz przy ul. Świętojańskiej, który składał się z dwóch nekropolii: świętojańskiej oraz archikatedralnej.

W kolejnych dekadach dochodziło do przyłączania nowych terenów przeznaczonych na pochówki. Z połowy XIX wieku datuje się coroczna procesja, która w dniu 1 listopada wyruszała ze Śródki na cmentarz, przyciągając tłumy wiernych. W latach 1904–1905 obok ulic Wileńskiej i Krańcowej założono nowy cmentarz dla obu parafii, który nazywano cmentarzem nowoparafialnym. W okresie II wojny światowej niemieckie władze okupacyjne zaczęły ekshumację ciał, dążąc do likwidacji nekropolii. Jednocześnie rozpoczęto budowę jeziora, a po wojnie postanowiono przeznaczyć teren na cele rekreacyjne.

W latach 1964–1966 przeprowadzano ekshumacje zarówno na starym, jak i nowym cmentarzu. Szczątki zmarłych znalazły swoje miejsce na cmentarzu miłostowskim. Zgodnie z relacjami świadków, proces likwidacji nekropolii miał chaotyczny przebieg, przez co do dziś odnajdywane są ludzkie szczątki oraz fragmenty nagrobków. Od tego momentu parafia nie posiada własnego cmentarza.

Terytorium parafii

Parafia obejmuje obszar obejmujący m.in. osiedle Ostrów Tumski, a także Śródkę oraz Zawady.

W skład obszaru parafii wchodzą również liczne ulice, w tym:

• Berdychowo,
• ks. Bernata,
• Bydgoska,
• Chlebowa,
• Cybińska,
• Dziekańska,
• Filipińska,
• Gdańska,
• Jana Pawła II,
• Koronkarska,
• Lubrańskiego,
• Nowe Zagórze,
• Panny Marii,
• Ks. Posadzego,
• Rynek Śródecki,
• Śródka,
• Św. Jacka,
• Św. Wincentego,
• Ostrów Tumski,
• Wieżowa,
• Prymasa Stefana Wyszyńskiego,
• Zawady,
• Zagórze.

Proboszczowie

W historii Parafii Świętych Apostołów Piotra i Pawła w Poznaniu, szeregi proboszczów odgrywają istotną rolę, a ich działalność kształtowała życie wspólnoty.

• ks. Grzegorz Kucharski (1924-1930) – pełnił funkcję administratora,
• ks. Franciszek Ksawery Ruciński (1930-1932) – był proboszczem-delegatem Kapituły Metropolitalnej,
• ks. Jan Kaja (1930-1932) – działał jako administrator,
• ks. Kazimierz Szreybrowski (1932-1940),
• ks. Czesław Pawlaczyk (1945-1947),
• ks. Władysław Kawski (1947-1977),
• ks. Jan Stanisławski (1977-1986),
• ks. Mieczysław Nowak (1986-1996),
• ks. Ireneusz Szwarc (od 1996).

Każdy z wymienionych duchownych pozostawił swój ślad w historii parafii, przyczyniając się do jej rozwoju i umacniania wiary wśród wiernych.

Charakterystyka

Parafia zlokalizowana w pobliżu bazylice archikatedralnej w Poznaniu to jedna z najmniejszych w całym mieście. Jej obszar obejmuje historyczną część Poznania, w tym Ostrów Tumski, Zagórze, a także Śródkę i Zawady.

Na terenie parafii aktywnie działają grupy dla dzieci i młodzieży, jak również Duszpasterstwo Młodych 20/30. Od 1979 roku funkcjonuje Rada Parafialna, która obecnie znana jest jako Parafialna Rada Duszpasterska oraz Parafialna Rada Ekonomiczna. Poza tym, w ramach wspólnoty, zorganizowana jest wspólnota Żywego Różańca oraz Parafialny Zespół Caritas, co podkreśla zaangażowanie w działalność na rzecz potrzebujących.

W obrębie parafii znajdują się kluczowe instytucje archidiecezji poznańskiej, takie jak sekretariat arcybiskupa poznańskiego, Kuria Metropolitarna w Poznaniu czy Arcybiskupie Seminarium Duchowne. Oprócz tego, znajduje się tu Metropolitarny Sąd Duchowny oraz Seminarium Duchowne Towarzystwa Chrystusowego dla Polonii Zagranicznej. W tej okolicy, przy ulicy Wieżowej 2/4, mieści się również Wydział Teologiczny Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza.

Mieszkańcy tej parafii od wieków to arcybiskup poznański oraz biskupi pomocniczy, a także Poznański Chór Katedralny, który działa przy katedrze. Życie parafialne przez stulecia ściśle związane było z osobami zakonnymi. Przez historię przebywali tu benedyktyni, dominikanie, franciszkanie reformaci, lazaryści, karmelitanki, szarytki, a dziś pełnią swoje posługi filipini, elżbietanki, franciszkanki Rodziny Maryi, chrystusowcy, bracia Serca Jezusowego oraz betanki.

---

Oceń: Parafia Świętych Apostołów Piotra i Pawła w Poznaniu

---