Plac Cyryla Ratajskiego w Poznaniu

Ulice i place

Plac Cyryla Ratajskiego to istotne miejsce w centrum Poznania, zlokalizowane na zachód od średniowiecznej części miasta. Jego wymiary wynoszą 100 na 100 metrów, co czyni go przestrzennym punktem w tej części stolicy Wielkopolski. Do grudnia 2020 roku organizacja ruchu wokół placu funkcjonowała na zasadzie ronda; obecnie jest to układ skrzyżowań równorzędnych, co wpływa na jego dynamikę i dostępność.

Przez środek placu przebiega dwutorowa linia tramwajowa, łącząca ulicę Mielżyńskiego z ulicą 23 Lutego, a w centralnej części znajduje się przystanek tramwajowy. To sprawia, że plac stanowi ważny węzeł komunikacyjny w tym rejonie.

Od placu Cyryla Ratajskiego odchodzi kilka ulic, co sprawia, że jest on dobrze skomunikowany:

  • na południowy zachód prowadzi ulica Mielżyńskiego w kierunku Okrąglaka,
  • na północny zachód można udać się w stronę ulicy Libelta,
  • dwa kierunki na północny wschód prowadzą do ulic Młyńskiej oraz 23 Lutego,
  • na południowy wschód z kolei kieruje ulica 3 Maja do placu Wolności.

Całość sprawia, że plac Cyryla Ratajskiego jest nie tylko atrakcyjnym punktem w Poznaniu, ale również kluczowym miejscem w układzie komunikacyjnym miasta.

Historia

Historia placu Cyryla Ratajskiego w Poznaniu ma swoje korzenie w czasach średniowiecza, kiedy to w pobliżu istniał stary cmentarz żydowski na Muszej Górze. W momencie, gdy zaczęto wytyczać plac, w tym rejonie funkcjonowało już dawne rozdroże, które stanowiło kluczowy węzeł komunikacyjny. Trasa ta prowadziła od furty Wodnej poprzez Kundorf w kierunku Jeżyc, a także krzyżowała się z innymi lokalnymi szlakami. Początkowo plac ten, w zamyśle jego twórców, miał pełnić rolę centrum handlowego, dlatego nadano mu nazwę Rynku Nowomiejskiego.

W okolicach 1803 roku opracowano plan, który zakładał jego wytyczenie w formie kwadratu. Z jego środkowej części wychodziły ulice: Fryderykowska, prowadząca ku Staremu Miastu, oraz te kierujące do Kundorfu, Jeżyc, na Plac Wilhelmowski (Wolności) i ku Świętemu Marcinowi. Do roku 1806 w obrębie placu powstało jedynie kilka budynków.

W połowie XIX wieku charakter placu uległ radykalnej zmianie. Obsadzono go drzewami, a parterowe budynki zamieniono na zabudowę w stylu włoskiego renesansu. Z końcem XIX wieku plac nabył reprezentacyjny charakter, a w jego obrębie utworzono klomby oraz postawiono fontannę Perseusza. Część z tej instalacji, rzeźba Andromedy i Perseusza, obecnie znajduje się w Parku Wilsona.

Niestety, w trakcie II wojny światowej zabudowa placu oraz sąsiednich ulic, jak Libelta i 3 Maja, doznała znacznych zniszczeń. Po wojnie, w latach 1952-1957, powstały nowe budynki, które miały zastąpić te, które zostały zniszczone. Nowa architektura nawiązywała do stylistyki socrealizmu. Plany zakładały umiejscowienie na narożniku ulicy Mielżyńskiego zajezdni autobusowej, jednakże nigdy nie doszło do ich realizacji. Projekt budynków był dziełem Zygmunta Łomskiego, Adama Hahna oraz Danuty Hahn.

Szczególnie intrygującą kwestią historyczną jest fakt, że w centrum Poznania po raz pierwszy dozwolono wznosić budynki o wysokości pięciu i sześciu kondygnacji. Przed wizytą Bolesława Bieruta w Poznaniu w 1952 roku, doszło do zawalenia się ściany szczytowej odbudowywanego obiektu pod numerem 6A. Projekt aktualnie byli autorzy prac budowlanych natychmiast zostali aresztowani. Dochodzenie w tej sprawie trwało aż do Poznańskiego Czerwca w 1956 roku, kiedy to podczas szturmu na areszt przy ul. Młyńskiej prawdopodobnie zniszczono stosy dokumentów związanych z tym incydentem.

Nazwa placu

W ciągu swojej historii, ten znany punkt w Poznaniu przeszedł znaczące zmiany w swojej nomenklaturze. Do roku 1918 plac był znany pod niemiecką nazwą Königsplatz, co oznacza „plac Królewski”.

Po odzyskaniu niepodległości, nadano mu nazwy, które odwoływały się do lokalnej historii, takie jak Plac Nowomiejski, a także alternatywnie znany jako Plac Królewski czy Rynek Królewski.

W okresie hitlerowskiej okupacji, wrócono do pierwotnej niemieckiej nazwy Königsplatz. Natomiast w czasach PRL plac zyskał miano placu Młodej Gwardii, co miało odzwierciedlać ówczesne wartości ideologiczne.

W 1990 roku plac otrzymał obecną nazwę Placu Cyryla Ratajskiego, na cześć prezydenta Poznania w okresie międzywojennym. Na to wydarzenie wskazuje tablica pamiątkowa umieszczona na placu, która upamiętnia jego rocznicę.

Architektura

W obrębie placu Cyryla Ratajskiego można spotkać dwie zabytkowe kamienice, które pochodzą z końca XIX wieku. Ich elewacje wykonane z czerwonej cegły klinkierowej są zachowane w stylu neorenesansowym, co dodaje im wyjątkowego charakteru. Nie sposób nie zwrócić uwagi na narożną kamienicę, usytuowaną między ulicami Młyńską i 23 Lutego, która została zbudowana w latach 1896-1897 jako siedziba Prowincjonalnej Ubezpieczalni Ogniowej. Jej architektura nawiązuje do stylu niderlandzkiego renesansu, a zaprojektował ją uznany architekt Paweł Hirschberger.

Ponadto, reszta zabudowy placu jest reprezentowana przez sześciokondygnacyjne kamienice socrealistyczne z lat 1954-1955. Charakteryzują się one skromną ornamentyką oraz prostymi bryłami, co czyni je interesującym przykładem tej epoki. Projektanci tych budowli, Zygmunt Łomski i Adam Hahn, postawili na funkcjonalność, co z pewnością można zaobserwować w zaprojektowanej przestrzeni.

Niektóre z tych kamienic zostały wzbogacone o podcienia, które w niektórych miejscach przekształcono w przeszklone pomieszczenia wewnętrzne. Co więcej, obok Placu Wielkopolskiego, plac Cyryla Ratajskiego stanowi jedno z największych skupisk architektury socrealistycznej na terenie Poznania, oferując mieszkańcom i turystom wyjątkowy wgląd w historię i rozwój architektury tego okresu.

Przypisy

  1. Na placu Cyryla Ratajskiego zmieniono organizację ruchu. "Nie jedź na pamięć" [online], 01.12.2020 r.
  2. Jakub Głaz, Wyłapać białe kruki. Rozmowa z Tobiaszem Wichnowskim, szefem archiwum Wydziału Urbanistyki i Architektury Urzędu Miasta Poznania, w: IKS Poznański Informator Kulturalny, Sportowy i Turystyczny nr 1(303)/2017, s.41, ISSN 1231-9139.
  3. Projekt - Miasto. Wspomnienia poznańskich architektów 1945-2005, Henryk H. Marcinkowski i inni, Poznań: Wydawnictwo Miejskie Posnania, 2013, s. 34-35, 104, ISBN 978-83-7768-069-8.
  4. Atlas architektury Poznania, Janusz J. Pazder (red.), Aleksandra A. Dolczewska, Poznań: Wydawnictwo Miejskie, 2008, s. 251, ISBN 978-83-7503-058-7.
  5. Rafał Witkowski, Żydzi w Poznaniu - krótki przewodnik po historii i zabytkach, Wydawnictwo Miejskie Posnania, Poznań, 2012, s. 94-95, ISBN 978-83-7768-046-9.
  6. a b red. Jerzy Topolski, Dzieje Poznania, tom 2, PWN, Warszawa-Poznań, 1994, s.98, ISBN 83-01-08194-5.
  7. Plan Poznania, wyd. czwarte, Warszawa: Państwowe Przedsiębiorstwo Wydawnictw Kartograficznych, 1969.

Oceń: Plac Cyryla Ratajskiego w Poznaniu

★★★★★
Średnia ocena:4.87 Liczba ocen:18