Ulica Święty Marcin w Poznaniu

---

Przebieg i komunikacja

Ulica w Poznaniu rozciąga się w przybliżeniu w kierunku równoleżnikowym, łącząc pl. Wiosny Ludów na wschodzie z Mostem Uniwersyteckim na zachodzie. Na jej przebiegu wyróżniają się dwa segmenty, które znacznie różnią się od siebie: wschodni odcinek, który charakteryzuje się większą wąskością oraz szeroki, reprezentacyjny zachodni odcinek. Między nimi granicą jest kościół św. Marcina.

W części ulicy, która znajduje się pomiędzy Mostem Uniwersyteckim a ul. Gwarną, istnieje dwutorowa trasa tramwajowa. Z kolei odcinek rozciągający się między ul. Gwarną a Al. Marcinkowskiego zawiera jednotorowy szlak tramwajowy, który zorganizowany jest w jedną stronę, od zachodu do wschodu. Dodatkowo, na placu Wolności również można napotkać jednotorową trasę, co zostało wprowadzone do organizacji ruchu już w 1967 roku.

Nazwa

Nazwa ulicy pochodzi z osady, która powstała w XII wieku wokół kościoła św. Marcina. Przedmieście to, znane jako Święty Marcin, jest źródłem nazwy ulicy, co wyjaśnia, dlaczego mówimy o Świętym Marcinie, a nie Świętego Marcina. Ulica została po raz pierwszy wymieniona w dokumencie z dnia 24 kwietnia 1252 roku, w którym podano informacje o odstąpieniu osady przez kapitułę poznańska, a w dokumentach pojawia się także imię księcia Przemysł I.

Pod koniec XVI wieku, część Świętego Marcina, będąca własnością kapituły katedralnej w Poznaniu, mieściła się w obrębie powiatu poznańskiego, który był częścią województwa poznańskiego. Warto dodać, że w roku 1797, władze pruskie włączyły to przedmieście do granic miasta, a jego główna droga uzyskała nazwę ul. Święty Marcin, znanej również jako Sankt Martin Strasse.

Od 15 listopada 1919 roku, zachodnie przedłużenie tejże ulicy zostało przemianowane na ulicę Wjazdową, a od 1935 roku, wraz z fragmentem ul. Zwierzynieckiej oraz zachodnim wylotem ul. Święty Marcin, przemianowano na aleję Marszałka Piłsudskiego. W dzisiejszych czasach, jest to nieodłączna część ul. Święty Marcin.

Interesującym okresem w historii tej ulicy są lata 1939–1945, kiedy to nosiła ona nazwę Schlossfreiheit, co oznacza Wola Zamkowa, a następnie w latach 1945–1989 ulica znana była jako Czerwona Armia.

Historia

– 1625 roku miał miejsce dramatyczny czas zarazy, który połączony był z głodem, a lokalna społeczność musiała zmagać się z poważnymi tragediami.

– W 1794 roku, królewski drukarz nadworny, Georg Jakob Decker, nabył Drukarnię Pojezuicką, położoną w historycznym klasztorze karmelitów bosych na Wzgórzu Świętego Wojciecha, co z pewnością wpłynęło na rozwój kultury pisanej w regionie.

– Dwa lata później, w 1797 roku, przedmieście Święty Marcin zostało włączone w granice miejskie Poznania, co zwiększyło jego znaczenie oraz umożliwiło dalszy rozwój.

– 23 października 1805 roku miało miejsce doniosłe wydarzenie, gdy cara Aleksandra I gościł generał pruski von Zastrow w Poznaniu, co potwierdzało rosnącą wagę miasta na arenie międzynarodowej.

– W latach 1843-1847, na rogu obecnej ul. Kościuszki (ówczesnej ul. Wałowej), zbudowano gmach Królewskiej Intendentury V Korpusu Armijnego, co świadczy o militarnej wadze tego miejsca w kontekście regionalnym.

– W 1850 roku zakończono budowę Bramy Berlińskiej pomiędzy ul. Kościuszki a al. Niepodległości, gdzie przed bramą wznosiła się głęboka fosa z drewnianym mostem o zwodzonej części. W 1885 roku drewniana konstrukcja została zastąpiona przez żelazną, a po zniesieniu mostu w 1894 roku, teren przekształcił się w reprezentacyjną arterię komunikacyjną.

– 1856 roku przyniósł zniwelowanie Góry Świętomarcińskiej, gdzie w trakcie robót ziemnych natrafiono na liczne szkielety z dawnego cmentarza, które następnie złożono w bezpiecznym miejscu. Te pozostałości, datujące się na okres przed 1793 rokiem, ponownie ujrzały światło dzienne w 1928 roku podczas budowy nowej plebanii, a szczątki zostały pochowane na nowym cmentarzu na Górczynie.

– 1893 rok zapisał się w historii ulicy, gdy stała się ona pierwszą w Poznaniu, która zyskała nawierzchnię asfaltową, co było istotnym krokiem w rozwoju infrastruktury.

– Podczas powstania wielkopolskiego, w Hotelu Royal przy ul. Święty Marcin 71 (dawniej 38) mieściła się Komenda Główna Wojsk Powstańczych. Obok, w niemieckim hotelu „Deutsches Haus”, zlokalizowała się Główna siedziba Komisariatu Naczelnej Rady Ludowej, podczas gdy obok na ul. Święty Marcin 75 (dawniej 40) usytuowane były biura Straży Ludowej. W okresie międzywojennym, miejsce to stało się siedzibą Domu Akademickiego „Bratniej Pomocy Studentów Uniwersytetu Poznańskiego”.

– W 1901 roku zburzono Bramę Berlińską, a ulica została przedłużona w kierunku zachodnim, co otworzyło nowe perspektywy dla komunikacji w mieście.

– W roku 1919, po usunięciu pomnika Ottona von Bismarcka, zdecydowano się na postawienie w tym miejscu pomnika Najświętszego Serca Pana Jezusa. Odsłonięcie tego monumentu, znanego również jako pomnik Wdzięczności, miało miejsce 30 października 1932 roku, w obecności prymasa Augusta Hlonda. Projekt pomnika stworzył architekt Lucjan Michałowski, a rzeźbę Chrystusa wykonał Marcin Rożek. Niestety pomnik został zniszczony przez Niemców w październiku 1939 roku.

– W dniach 3-10 maja 1925 roku, w ramach Piątego Targu Poznańskiego (pierwszego międzynarodowego), na skwerze przy skrzyżowaniu z ul. Kościuszki, zbudowano wielką wieżę reklamową w kształcie wieży Eiffla, co było dużym osiągnięciem w historii tej ulicy.

– W 1927 roku, Władysław Raczkowski dokonał przebudowy starego zegara meteorologicznego znajdującego się na rogu ul. Święty Marcin i Podgórnej, przekształcając go w nowoczesny słup-kiosk. W latach międzywojennych, zaobserwowano stabilizację ulicy, gdyż po wyjeździe niemieckich i żydowskich kupców oraz restauratorów, ich miejsce zajęli polscy następcy. Hotele takie jak „Continental” (dawniej „Reichshof”, obecnie „Wielkopolski”) oraz „Britania” (dawny „Residenz”, obecnie „Lech”) zachowały swoją wysoką renomę. Ponadto, Spółka Akcyjna „Drukarnia Polska w Poznaniu” zajmująca numer 70, również miała duże znaczenie, drukując wiele znanych lokalnych gazet.

– W roku 1931 w piwnicach kamienicy Tekli Kliszczyńskiej pod nr 28 (dawniej 66/67) urządzono pierwszy w Poznaniu schron gazowy, co wskazuje na wzrastające obawy przed zagrożeniem wojennym.

– 4 marca 1945 roku, po wiecu Związku Walki Młodych, który odbył się w Auli UAM, młodzież postanowiła zmienić nazwę ulicy na Walki Młodych. Ta decyzja nie spotkała się jednak z aprobatą mieszkańców, co doprowadziło do wywołania kontrowersji. 8 sierpnia 1945 roku Głos Wielkopolski opublikował artykuł broniący tradycyjnej nazwy, co skłoniło Zarząd Wojewódzki ZWM do przeniesienia nazwy Walki Młodych na pobliską ul. Podgórną, co ostatecznie miało miejsce.

– II wojna światowa przyniosła znaczne zniszczenia zabudowy ulicy. Szczególnie trudne walki toczyły się o bryłę zamku oraz budynek dawnej Intendentury Królewskiej, a także budynek Ziemstwa Kredytowego. Po zakończeniu działań wojennych, w lutym 1945 roku, w Poznaniu otwarto pierwszy po wojnie hotel Hotel Royal, co sygnalizowało powrót do normalności. Po wojnie, architekci i urbaniści zamierzali nadać nowoczesny wygląd ulicy.

– W październiku 1965 roku rozpoczęły się prace budowlane przy wznoszeniu wieżowców Centrum pomiędzy ulicami Kantaka i Ratajczaka, co przyczyniło się do zmiany krajobrazu urbanistycznego. Po rozpoczęciu lat 70., pięć wysokich biurowców z dwukondygnacyjnym łącznikiem, według projektu Jerzego Liśniewicza, znalazło swoje miejsce w tym rejonie.

– W 1960 roku, na placu im. Adama Mickiewicza odsłonięto pomnik tegoż poety, co stanowi istotny element kulturowy tej przestrzeni.

– 28 czerwca 1981 roku miało miejsce odsłonięcie pomnika Poznańskiego Czerwca 1956 r., autorstwa Adama Graczyka, który stanął obok pomnika Adama Mickiewicza, stając się ważnym symbolem lokalnej historii.

– W wrześniu 2017 roku rozpoczęła się przebudowa ul. Święty Marcin na odcinku między ul. Gwarną a ul. Ratajczaka, w ramach Projektu Centrum, co miało na celu modernizację tego rozwijającego się rejonu.

– 7 marca 2019 roku miało miejsce otwarcie ul. Święty Marcin dla pieszych, co stanowiło kolejny krok w kierunku tworzenia przestrzeni przyjaznej dla mieszkańców.

– 11 marca 2019 roku otwarto ul. Święty Marcin dla ruchu samochodowego, wprowadzając na tym fragmencie ulicy strefę zamieszkania, co miało na celu poprawę jakości życia mieszkańców.

– 15 listopada 2021 roku rozpoczęła się kolejna przebudowa drogi na odcinku od skrzyżowania z ulicą Gwarną do Mostu Uniwersyteckiego, co zapowiadało dalszy rozwój i modernizację tej kluczowej arterii miejskiej.

Obiekty

Ulica Święty Marcin ma bogatą historię, która zaczęła się w czasach Twierdzy Poznań, kiedy to stała się znaczącym punktem prowadzącym do Bramy Berlińskiej. Środkowy odcinek ulicy, stworzony pomiędzy kościołem a ul. Gwarną, powstał w tym okresie. W początku XX wieku, w momencie zniesienia umocnień twierdzy, nastąpiło przedłużenie ulicy na zachód, co zaowocowało budową reprezentacyjnych obiektów w Dzielnicy Cesarskiej. Następnie, w latach 1965–1972, zniszczona w 1945 północna pierzeja ulicy została zastąpiona nowoczesnym kompleksem „Alfy”. Oto kilka kluczowych obiektów usytuowanych przy tej ulicy.

• Drukarnia i Księgarnia św. Wojciecha – instytucja związana z powstaniem „Przewodnika Katolickiego” w 1895 roku, z inicjatywy arcybiskupa Floriana Stablewskiego, którego drukowane były w kamienicy Krysiewiczów przy ul. Święty Marcin 16/17,
• Kościół św. Marcina – piękny gotycki kościół, którego otoczenie upiększa cokół najstarszego w Polsce pomnika Adama Mickiewicza, zbudowanego w 1859 roku,
• Galeria MM,
• kompleks wieżowców Alfa,
• Zamek Cesarski, przy którym znajduje się Muzeum Powstania Poznańskiego – Czerwiec 1956. Naprzeciwko znajdują się neoromańskie budynki poczty oraz Ziemstwa Kredytowego,
• Aula Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza oraz Collegium Iuridicum,
• Collegium Martineum – dawny gmach Komitetu Wojewódzkiego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, obecnie mieszczący Centrum Szyfrów Enigma,
• Aula Nova i pomnik Ignacego Jana Paderewskiego,
• Akademia Muzyczna – miejsce, które pierwotnie było „Ewangelickim Domem Towarzystw” (Evangelisches Vereinshaus) i stanowiło dużą inwestycję poznańskiej gminy ewangelickiej. Budynek, otwarty 18 czerwca 1909 roku przez Johannesa z Charlottenburga, był prawdziwym centrum dla przyjezdnych, sklepów i Ostbanku,
• rzeźba Obszar obrazów efemerycznych, autorstwa prof. Jana Berdyszaka,
• kamienice, w tym:
• nr 11 (dawny 6) – wybudowana w latach 1859–1860 dla dra Teofila Mateckiego oraz architekta Stanisława Hebanowskiego. W 1880 roku zasłynęła dzięki okulistyce, prowadzonej przez Bolesława Wicherkiewicza,
• nr 9/10 – z roku 1859 przez Mariana Cybulskiego, który po 1945 roku zamienił się w parking, a przedtem był znanym miejscem z pensjonatem Heleny Rzepeckiej,
• nr 23 (dawny 13) – gdyż w 1893 roku tutaj miała swoją siedzibę „Wyższa szkoła gry na fortepianie, skrzypcach i wiolonczeli” Edwina Jahnke,
• nr 26 (dawniej 68) – w latach 1893–1909 w oficynie mieściła się „wyższa szkoła żeńska” Anny i Anastazji Danysz,
• nr 31 (dawny 18) – budynek z 1872–1873, gdzie otwarto w 1897 aptekę „Św. Marcińska”,
• nr 32 (dawny 64) – od 1905 roku otwarto tu Szkołę Handlową Teofila Preissa,
• nr 33 (dawny 19) – zbudowano w latach 1874–1875 dla piekarza Friedricha Knipfera,
• nr 65 (dawny 35) – pierwsza nowoczesna Miejska Szkoła Elementarna dla Chłopców nr 4, która gościła cesarzową Wiktorię w 1888,
• nr 67 (dawniej 36) – obecnie Hotel NH Poznań ****, a wcześniej znany jako „Reichshof”,
• Nr 71 (dawniej 38) – tu w czasach powstania wielkopolskiego mieściło się główne dowództwo, a później zyskał status hotelu,
• nr 74 – dawniej Hotel Residenz, a obecnie Hotel Lech **,
• nr 75 (dawny 40) – do 1897 roku tam mieściły się biura Dyrekcji Poznańsko-Toruńskiej Kolei Żelaznej oraz hotel „Monopol.”

Dzień świętego Marcina

W dniu, który obchodzimy 11 listopada, na ulicy Święty Marcin w Poznaniu ma miejsce fascynujący festyn znany jako „Imieniny ulicy”. Wydarzenie to zyskało swoją obecną formę w 1994 roku, jednak jego korzenie sięgają średniowiecznych tradycji związanych z tym świętem.

W tym szczególnym dniu możemy obserwować barwny pochód, który przemierza ulicę, a na jego czoło wychodzi postać świętego Marcina. Uroczystość ma swój niepowtarzalny charakter, a jednym z ważniejszych momentów jest odbiór kluczy do miasta z rąk prezydenta, co odbywa się przed zamkiem.

---

Oceń: Ulica Święty Marcin w Poznaniu

---